ПРЕДСТАВИТЕЛЬСТВО В ГРАЖДАНСКОМ ПРАВЕ ТУРЦИИ

Представителями и представляемыми (теми, кого представляют) в Турции, могут быть как физические, так и юридические лица. Целью представительства является совершение сделок и иных юридических действий в интересах и за счет лица, которое он представляет.

Представительство в гражданском обороте имеет широкую сферу применения.  Институт представительства сплошь и рядом применяется во многих аспектах нашей жизни. Попросить соседку купить в магазине молоко, приобретение недвижимости или автомобиля по выданной доверенности, опекунство, представительство несовершеннолетнего ребёнка, получение почтовой корреспонденции, заработной платы или получения вещей одним лицом другим, принятие наследства, получение взносов в банках, наем жилых помещений и т.п., все эти случаи являются примером представительства в жизни человека.

Представительство может иметь место, когда у лица нет физической возможности осуществить такие действия (например, вследствие болезни, отсутствия в месте постоянного проживания), либо нет желание и времени лично реализовывать принадлежащие ему права и обязанности. 

Вместе с этим, потребность в представительстве возникает и тогда, когда лицо, которое представляют (представляемый), не может или не имеет по закону возможности совершать юридические действия (например, в случае отсутствия дееспособности или временного заключения в тюрьме).

 Представительство в праве объясняется причинами как юридического (недееспособность представляемого), так и фактического порядка (болезнь, занятость и т.п.). 

Представительство имеет место и в хозяйственной (коммерческой) деятельности. Например, осуществление юридическими лицами своей уставной деятельности практически невозможно представить без всестороннего использования института представительства в лице продавцов, кассиров, представителей в суде, бухгалтеров, менеджеров и т.п.

Однако, так как в данной статье будет раскрыта тема представительства в рамках Обязательственного Кодекса Турции (ОКТ), к регулированию прав и обязанностей коммерческого представительства особого внимания уделяется не будет.

ПОНЯТИЕ ПРЕДСТАВИТЕЛЬСТВА В ТУРЦИИ 

Большинство государств закрепили в своих правовых системах автономию представительства. Такими странами являются Швейцария, Греция, Швеция, Дания, Норвегия, Финляндия, Япония, Италия, государства бывшего Союза и естественно Турция. Правовое основание института представительства в Турции закреплено в Обязательственном Кодексе Турции (ОКТ) в статьях 40-48. Определение термину закон не даёт, однако в статье 40/1 ОКТ институт представительство коротко определяется предложением: «Если лицо, уполномоченное представлять другое лицо, заключает договор от имени последнего, права и обязанности по нему возникают у представляемого, а не у представителя.» В продолжении статьи говорится: «Если представитель не заявил о своем качестве при заключении договора, права и обязанности возникают непосредственно у представляемого только тогда, когда в данной обстановке другая сторона должна была исходить из наличия отношений представительства или ей было безразлично, с кем она заключает договор.» Из данной статьи можно сделать вывод: под представительством подразумевается возможность совершение сделок представителем от имени представляемого лица и в его интересах в силу имеющихся полномочий (или без полномочий), основанных на праве представления. Следовательно, представительство, это сложное гражданско-правовое отношение, в котором одно лицо (представитель) в силу имеющихся у него полномочий совершает от имени и в интересах другого лица (представляемого) сделки и иные юридически значимые действия в отношениях с третьими лицами.

Согласно статьи закона, представительство возникает на основании договора, закона, акта органа юридического лица и по другим основаниям, установленным актами гражданского или коммерческого законодательства. 

Представителями и представляемыми (теми, кого представляют), могут быть как физические, так и юридические лица. Целью представительства является совершение сделок и иных юридических действий в интересах и за счет лица, которое он представляет. Например, представитель Иванова, Демир бей, за счет Иванова совершил сделку с авиакомпанией приобретя билет на самолет в интересах представителя (Иванова). В данном случае приобретая билет в авиакассах или по интернету, агентство не станет спрашивать подтверждение наличия доверенности у представителя. Просто продавец будет предполагать, что Демир бей действует представителем (в интересах) Иванова, и агентство абсолютно не интересует свои деньги платит Демир бей или же Иванова, как не интересует получит ли за данную услугу Демир бей оплату или действует безвозмездно. Следовательно, действия, совершаемые представителем, является его собственным, самостоятельными волевыми действиями, которые создают, изменяют или прекращают гражданские права и обязанности у другого лица – представляемого.

СТОРОНЫ В ПРЕДСТАВИТЕЛЬСТВЕ

Субъектами представительства являются три стороны : представитель, представляемый и третья сторона.

Представитель – физическое либо юридическое лицо, наделенные полномочием совершать юридически значимые действия в интересах и от имени представляемого. Например, человек, который имеет право от имени друга купить ему качественные (но не дешевые как многие думают) сигареты в Duty Free аэропорта является представителем.

 В турецком праве физическое лицо в качестве представителя не обязан обладать полной дееспособностью, т.е. быть совершеннолетним, не ограниченным в дееспособности. Главное, чтобы у представителя не было ограничений по умственным способностям. Следовательно, сделка несовершеннолетнего ребенка, который по просьбы мамы купил в магазине килограмм картошки является действительной. Однако, действие 15 летнего сына, который пошел в магазин и купил водку для отца пьяницы не может рассматриваться правомерным. В этом случае ограничительным правилом является закон о запрете продажи алкоголя несовершеннолетним. Так как данная норма закона является абсолютной, третья сторона в сделке (продавец магазина) не сможет доказать в суде свою непричастность в нарушении закона. Например, судьи, следователи, прокуроры в суде так же не имеют право быть представителями по закону.  Директор компании тоже не может быть представителем компании. Директор компании от имени компании непосредственно исполняет обязательства юридического лица. Однако директор может выдать доверенность адвокату на предоставления интересов компании в суде.

Представляемый – физическое либо юридическое лицо, от имени и в интересах которого представитель совершает юридически значимые действия – сделки. Представляемым может быть любой гражданин с момента рождения или юридическое лицо – с момента возникновения в установленном порядке. Однако, представляемый не может самостоятельно уполномочивать представителя если не будет обладать полной дееспособностью. Следовательно, 12 летний ребенок на добровольных условиях не может назначить взрослого человека представителем для приобретения недвижимости. Однако, как законного представителя, может попросить родителей купить новый велосипед на накопленные деньги. Компания, не зарегистрированная в реестре Турции, то есть не наделенная дееспособностью, так же не имеет права назначать представителя.

Третье лицо – гражданин либо юридическое лицо, с которым в следствие действий представителя устанавливаются, изменяются или прекращаются субъективные права и обязанности представляемого. Ими могут быть все лица, обладающие гражданской правосубъектностью. Продавец в магазине, поставщик на складе и т.д., это ряд лиц, имеющих право вступать в юридические отношения с представителем.

По турецкому праву представляемым, может быть любое правоспособное лицо: физическое лицо – с рождения (посредством родителей) и юридическое лицо – с момента возникновения правосубъектности.

Представителями могут быть граждане, не обязательно имеющие достаточный объем дееспособности. Однако, чтобы от имени, представляемого выполнить значимые действия требуется полное совершеннолетние и дееспособность. По общему правилу, это лица, достигшие 18-летнего возраста. В исключительных случаях в качестве представителей могут выступать также лица, достигшие трудового совершеннолетия, т.е. шестнадцати лет (например, при приеме на работу продавцом несовершеннолетнего достаточно шестнадцатилетнего возраста).

Юридические лица, как известно, имеют специальную правоспособность и дееспособность. Поэтому можно назначать представителей можно только в тех случаях, когда это прямо предусмотрено законом, уставом или положением юридического лица, либо не противоречит этим актам и иным нормам закона. Положения представительства юридических лиц и положения торговых представительств, будет рассмотрен в другой статье.

ВИДЫ ПРЕДСТАВИТЕЛЬСТВА В ТУРЕЦКОМ ПРАВЕ

Обязательственный Кодекс Турции предусматривает два варианта разделение представительств — это представительства по закону и добровольное представительство.

Представительство по закону. Характерной особенностью данного вида представительства является его направленность на защиту прав и законных интересов представляемого. Источником представительства по закону, является не договорные формы, а непосредственно норма закона.  Например, недееспособные лица, которые вследствие малолетства, слабоумия или душевной болезни не могут заботиться о себе сами, закон нарекает оберегать и дает опекуну право представлять данное лицо перед третьими лицами. В данном случае представляемый не может отказаться от услуги опекунов или самостоятельно реализовывать свои права. Следовательно, если деятельность представителя в интересах дееспособного (представляемого) лица является реализацией его права, то деятельность представителя защищающий интересы недееспособных лиц — это его обязанность, отказаться от которого он не может. Другое дело, что такой представитель может выйти из числа лиц, которые вследствие своего правового положения обязываются законом или административным актом к защите прав недееспособных (например, опекун слагает свои полномочия, родителей лишают родительских прав и др.). Например, законными представителями своих малолетних и несовершеннолетних детей являются родители, это положение закреплено ст. 342 Гражданского Кодекса Турции. Следовательно, согласно закону, родители могут заключать от имени и в интересах малолетних детей любые незначительные сделки, однако управление имуществом детей родители осуществляют при условии, что заключение таких сделок не противоречит интересам детей.

Добровольное представительство (Представительство по доверенности). Договорное представительство – это вид представительства, основанное на свободе выбора представляемого и который лично определяет полномочия представителя, обычно, путем выдачи доверенности или путем заключения договора поручения[1]. Другими словами, договорное или добровольное представительство возникает по воле лица, которое представляют, и которая определяет личность представителя.  В Турецком праве не существуют особых требований к форме представительства. Наделение правом представления может быть в устной или письменной форме. Вместе с этим, доверенность может быть общей или эксклюзивной и особой[2]. В зависимости от характера сделки письменная форма может быть заверенной нотариусом. На этот счет в статье 41 Обязательственного Кодекса Турции говорится что «В той мере, в какой полномочия на совершение сделок от имени другого лица основаны на публично-правовых отношениях, они регулируются публичным правом. Если полномочия возникают из сделки, их объем определяется самой сделкой.»

 РАЗЛИЧИЕ ПРЕДСТАВИТЕЛЬСТВА ОТ ДРУГИХ СХОЖИХ ИНСТИТУТОВ

Многие путают институт представительства с договором поручения, а некоторые зажмуриваясь идут дальше и считают, что термин поручительства синоним термина поручения. Здесь не буду подробно рассматривать морфологический разбор слова.  Для лиц, которые почитав закон хотят понять всю суть обязательственного права Турции хочу лишь добавить, представитель не есть договор поручения и тем более не имеет ничего общего с словом поручительства.

Что бы лучше понять институт представительства предлагаю рассмотреть, чем же различаются понятия представительства от других терминов занявшие свое место в различных отраслях права, например, гражданско-правовое или гражданско-процессуальное представительства. Сразу обращу внимание, главное различие в терминах описанных ниже: это в первую очередь их разные цели и задачи. 

  • Прежде всего представительство являются сложными правоотношениями по кругу правовых связей, образующихся между его субъектами (главными фигурами). При представительстве образуется три круга отношений: 1. между представляемым и представителем; 2. между представителем и третьим лицом; 3. между представляемым и третьим лицом. Однако, основные правоотношения производятся между представителем и третьим лицом (внешняя связь).
  • Представительство отличается от договора поручения. Договор поручения это прежде всего заключенный договор между представителем и представляемым. Основной отличительной чертой договора поручения от представительства является то, что в договоре поручения поверенный совершает определенные юридические действия от имени и за счет своего доверителя за (в основном)определенную плату и в рамках договора. В представительстве может не быть заключенного договора, так же как не существует обязательства установления стоимость услуги. В договоре поручения доверенность выдается на основе заключенного договора между сторонами (представляемым и представителем), в представительстве нет обязанности получать одобрения (представителя) на выдачу доверенности. Представитель в одностороннем порядке может принять выданную доверенность или отказаться от его применения. В договоре поручения обе стороны несут ответственность по обязательствам, поэтому отказ от выполнения свои обязательств в одностороннем порядке чреват выплатой компенсаций стороной не выполневшего своих обязательств.
  • Лакмусовой бумагой на сколько хорошо усвоили материал по теме представительство был вопрос, который задавали студенты на уроке обязательственного права. Если студент на предмете спрашивал чем отличается доверенность от представительства, я мог смело утверждать, что тема предмета не усвоена.

Доверенность по сути, это всего лишь особый документ, удостоверяющий полномочия представителя. Другими словами, у представителя полномочия могут иметься и без выданной доверенности. Доверенность лишь является письменным  доказательством подтверждающим  полномочия представителя перед третьими лицами. Содержание доверенности определяется границами правоспособности представляемого. Доверенность, по правилу, должна быть оформлена надлежащим и письменным образом. Может быть простая письменная форма с описанием полномочий представителя или официальная, выданная нотариусом.

  • Деятельность представителя очень похожа на деятельность комиссионера, который заключает сделки в интересах комитента. Однако комиссионер совершает сделки от своего имени за счет комитента, представитель же действует от имени лица, которое он представляет.
  • Представителя следует отличать от посредника.Хотя посредник, как и представитель совершает от своего имени определенные волевые действия, направленные на заключение договора (например, поиск контрагентов, проведение переговоров), но эти действия лишь способствуют заключению сделки. Волевые же действия представителя непосредственно создают, изменяют и прекращают гражданские права и обязанности.
  • Отличие представительства от посыльного. Действия представителя нужно отличать от действий посыльного (посланца) или посредника. Если представитель действует от имени представляемого и имеет на это полномочия, но выражает при этом свою волю, то посыльный лишь передаёт волю одного лица другому. При этом представитель совершает действия, которые имеют для представляемого правовое значение, а действия посыльного имеют чисто технический, вспомогательный или вторичный характер. В связи с этим обстоятельством, к представителю могут предъявляться повышенные требования к дееспособности, в то время же время посланцем может быть полностью недееспособное лицо. Здесь важно учитывать характер и значимость сделки. Следовательно, лица, которые лишь передают волю другого лица, выраженную в надлежащей форме не могут быть представителями, потому что у них нет полномочии выполнять определенную задачу. Полномочия посыльного завершаются до момента совершения основной сделки.  Если мальчик пришел в магазин и сказал продавцу оставить пару булок батона, потому что мама задержалась и возвращаясь с работы сама купит их, действия мальчика разценивается как посланец.  В данном случае у мальчика нет  полномочия выполнить сделку купли продажи. Если же мама дала 5 лир и попросила сына купить булку хлеба, это значит как представитель мальчику следует купить хлеб и принести сдачу. В этом случае мальчик уже будет представителем наделённый полномочиями. А если этот же мальчик не принесет сдачи а купит ещё мороженное, в этом случае представитель превысит свои полномочия.
  • Теперь рассмотрим, чем же различаются понятия представительства в различных отраслях права, например, гражданско-правовое представительство и гражданско-процессуальное? Здесь так же основное различие в целях и задачах. Если целью гражданско-правового представительства является установление, изменение и прекращение субъективных прав и обязанностей представляемого, в его отношениях с третьими лицами, то цель судебного представительства – оказание помощи гражданам и организациям в осуществлении ими процессуальных прав и содействие осуществлению правосудия по гражданским делам. Отсюда вытекает второе существенное отличие гражданско-правового представительства от процессуального: первое всегда предполагает выступление представителя от имени представляемого, для второго же характерна необязательность элемента замещения. Процессуальный представитель может действовать как вместо представляемого, так и рядом с ним (например, в суде истец стоит рядом с адвокатом), выступая от собственного имени. Кроме того, процессуальное представительство отличается от гражданско-правового по способу установки полномочия, по видам представительства.
  • Рукоприкладчик – это лицо, только помогает в оформлении сделки, подписывает ее за лицо, не может это сделать собственноручно вследствие физического недостатка, болезни или по каким-либо другим причинам (например, подписывает завещание). В этом случае рукоприкладчик не высказывает своей воли, а лишь подтверждает тот факт, что гражданин выразил свою волю на заключение сделки. Именно по критерию проявления воли он отличается от представителя.
  • Различие от коммерческого представительства. Коммерческим представителем является лицо, постоянно и самостоятельно представляющий от имени предпринимателей при заключении ими договоров в сфере предпринимательской деятельности. Коммерческое представительство осуществляется на основании договора, заключенного в письменной форме и содержащего указания на полномочия представителя. В изъятие из общих правил коммерческий представитель может одновременно представлять разные стороны в сделке с согласия этих сторон и в других случаях, установленных законом. Коммерческое представительство всегда возмездно. Особенности коммерческого представительства в отдельных сферах предпринимательской деятельности устанавливаются Коммерческим Кодексом Турции[3].

В юридической литературе существуют различные точки зрения на правовую природу полномочий представителя. Я лишь могу предложить обратить внимание на самую большую разницу: представительство — это одностороннее правовое действие (сделка), все остальные виды деятельности похожие на представительство являются договором.

ОСНОВНЫЕ ЭЛЕМЕНТЫ ПРЕДСТАВИТЕЛЬСТВА

Выше было сказано, что представительство возникает на основании закона или добровольных соглашений. Представительство, которое возникает на основании закона и административного акта является обязательным, поскольку оно устанавливается не зависимо от воли представляемого. Когда отношения представительства возникают по прямому указанию закона, этот вид представительства называют законным. Так, например, законными представителями несовершеннолетних детей выступают родители, усыновители и опекуны. Особенностью этого вида представительства является то, что лицо, которое представляют, не участвует в назначении представителя, а полномочия представителя непосредственно определяются законом. Представительство, при котором полномочия представителя возникают из административного распоряжения, представляемого или с акта органа юридического лица, представляет собой представительство, основанное на административном акте. Такое представительство возникает, например, вследствие издания органом юридического лица приказа о назначении работника на должность, связанную с осуществлением представительских функций, в частности с заключением сделок.

С случаем возникновения право представительства на законных основаниях все понятно. Однако, для представительства возникшего на основании добровольного соглашения будет полезным разобрать подробное применения закона в различных ситуациях. Между тем, нужно заметить, в Турецком праве Обязательственный Кодекс рассматривает лишь условия регулирования вопроса представительства на добровольном соглашении. Представительство на добровольных соглашениях состоит из двух основных (обязательственных) элементов:

1) Действия От Имени Другого Лица

Согласно ст.40 ОКТ первое условие, представитель должен действовать от имени представляемого. Согласно этому условию представитель, действуя по своему волеизъявлению от имени представляемого может открыто донести информацию о своем представительстве или промолчать об этом факте. Например, придя в магазин и попросив бутылку молока не обязательно сообщать что данная покупка производится для соседа. Вместе с этим, представляемый может и не знать об этой сделке, и лишь после правовых действий представителя, представляемый может принять или отказаться от сделки выполненный в интересах последнего. Например, увидев дешёвую клубнику, представитель для соседки тоже купила три килограмма. В этом случае можно увидеть возможность представляемого принять сделку после правовых действий представителя. Другой пример, придя в банк или в магазин мы подходим к кассе и расплачиваемся за товар или услугу. Однако, представитель банка или магазина сидящий на кассе открыто не сообщает нам о праве представительства. Здесь по умолчанию мы принимаем право представительства у кассира вступающий с покупателем (тратим лицом) в правовые отношения. Данное обстоятельство в ст.40/2 обосновано фразой «… Если представитель не заявил о своем качестве при заключении договора, права и обязанности возникают непосредственно у представляемого только тогда, когда в данной обстановке другая сторона должна была исходить из наличия отношений представительства или ей было безразлично, с кем она заключает договор.» Как видим из статьи закона, если наличия отношений и статус представительства не имеет значения в этом случае сделка считается заключенной. Однако, те же правила не могут применится в случаях, когда представитель от имени представляемого приобретает недвижимость. В этом случае имеет значение статус представителя или представляемого который нужно открыто доносить до третьего лица.

2) Право (полномочие) Представлять Права Представляемого

Для того чтобы можно было говорить о представительстве, волеизъявление представителя и представляемого должно быть одинаковое. Назначая представителя для покупки от имени представляемого трехкомнатную квартиру размером 100 м2, представитель не может заключить договор на приобретение двухкомнатной квартиры размером 100 м2. Для определения отношения между представителем и представляемым не обязательно выдавать доверенность. Представительство может быть выдано в устной форме если иного не требует закон.

Внутренние отношения представительства, возникающие между представляемым и его представителем, имеют фидуциарный (личный, доверительный) характер, что обусловлено тем, что лицо, которое представляют, должно доверять представителю и быть уверенным, что при осуществлении представительских полномочий он не нарушит принадлежащие ему гражданские права и законные интересы. Внешние отношения представительства бывают двух видов: отношения между представителем и третьим лицом и отношения между представляемым и третьим лицом. Установление отношений, которые возникают между представляемым и третьим лицом является результатом деятельности представителя. Они возникают на основании сделки, заключенной представителем от имени и в интересах лица, которое он представлял, с третьим лицом. Участвуя во внешних отношениях представительства, в некоторых случаях представитель обязан информировать третье лицо о представительном характере своих действий и, если потребуется документально подтвержать не только основание возникновения и наличие, а иногда и содержания предоставленных ему полномочий. В отношениях законного представительства такими доказательствами могут служить документы, свидетельствующие о факте родства между родителями и малолетними детьми, решение суда о признании лица недееспособным и паспорт лица, назначенного ее опекуном, и т.д.

 В отношениях договорного (коммерческого) представительства значение доказательств, удостоверяющих не только факт возникновения, но и определение содержания полномочий в отношениях представительства, могут иметь положения договора или доверенности.

В статье 42/3 ОКТ говорится: «Представляемый, словами или действиями доведший предоставленные ему полномочия до сведения третьих лиц, вправе ссылаться на полный или частичный отзыв таких полномочий по отношению к добросовестному третьему лицу лишь в случае, если он уведомил такое лицо также и об их отзыве.» Следовательно, если представляемый выдал доверенность или иным образом обнародовал о наделенных правах представителю, он таким же образом должен отозвать наделенные полномочия. Частичный отзыв полномочий представителя имеет силу действия по отношению к добросовестному третьему лицу лишь в случае, если он уведомил такое лицо также и об их отзыве. Допустим, если отец предупредил продавца о том, что наделяет представителя заключать сделки до 500 ТЛ, данные ограничения требуется донести до третьего лица.

ОБЪЕМ И ХАРАКТЕР ПОЛНОМОЧИЙ ПРЕДСТАВИТЕЛЯ

В статье 41 ОКТ говорится: «В той мере, в какой полномочия на совершение сделок от имени другого лица основаны на публично-правовых отношениях, они регулируются публичным правом. Если полномочия возникают из сделки, их объем определяется самой сделкой. Если представляемый уведомил третье лицо о предоставленных полномочиях, то по отношению к данному третьему лицу их объем определяется в соответствии с этим уведомлением.» Из нормы закона можно сделать вывод что право представительства ограничено наделенным правом представляемого. Если, например, у представляемого нет права заключать сделки на покупку оружия, у представителя не может быть право от имени, представляемого заключать подобную сделку. Однако, если представляемый не имеет право заехать в Турцию для заключения сделки с контрагентами на покупку оборудования, представитель может выступить представителем в Турции и заключить такую сделку. В данном случае представитель наделяется правом заключать сделку от имени, представляемого на условиях полного права заключать сделки представляемого. А ограничения на въезд в Турции не может являться причиной ограничения дееспособности представляемого вести коммерческую деятельность или заключать сделки. Вместе с этим, если представляемый находится в тюрьме, и судом назначен законный представитель способный вести дела или представлять права заключенного (представляемого), незаконный представитель на добровольной основе не будет иметь полномочия представлять представляемого. Незаконный представитель может лишь представлять законного представителя, заключенного в тюрьму на условиях передоверия. Иными словами, чтобы представлять права заключенного в тюрьму или недееспособного человека, закон ограничивает заключать на прямую договор представительства на добровольных условиях, однако позволяет на условиях передоверия представлять представителя. Самый распространенных пример этому случаю выдача доверенности адвокату родителями ребенка или представителями заключенного в тюрьму.   

Анализируя институт представительства можно сделать вывод: «Если полномочия возникают из сделки, их объем и, следовательно, характер определяется самой сделкой» (ст.41 ОКТ). Поэтому, учитывая норму закона, где говорится: «В той мере, в какой полномочия на совершение сделок от имени другого лица основаны на публично-правовых отношениях, они регулируются публичным правом.» (ст.41 ОКТ) можно добавить, что нельзя выступать представителем завещателя, который должен оставить завещание написанное собственноручно.  В этом случае действует запрет на совершение сделок, которые по своему характеру могут быть совершены только лично. Иными словами, согласно закону, представляемому, привлекая представителя, может быть установлен запрет на совершение определенных сделок. Они могут быть заключены только лично. В других случаях, представитель действует только в интересах и от лица представляемого. В этом случае, закон уравнивает действия и права представителя и представляемого в совершении определенных сделок.

В зависимости от объема полномочий и характера сделки, можно выделить три вида (инструмента) наделения полномочиями представителя:

  • Устная
  • Общая доверенность;
  • Специальная (в том числе разовая) доверенность.

Наделения полномочиями в устной форме является самым распространённым видом наделения полномочиями представительства, которая практикуется в обществе. Попросить купить что-нибудь в магазине, посмотреть за детьми, помочь оформить по интернету ВНЖ в Турции и т.д.

Выдачей общей (генеральной) доверенностью представитель уполномочивается осуществлять сделки и иные юридические действий в зависимости от характера сделки.

Специальная доверенность предоставляет полномочия на совершение юридических действий или сделок определенного типа (например, доверенность купить определенный автомобиль, или выдача доверенности адвокату с правом предоставлять только одно дело в суде).

Законом требуется выдерживать письменную форму представительства с одной целью, первое, что бы представитель имел возможность в суде доказать свои полномочия на определенные действия, вторая цель, защитить третьих лиц вступающих в правовые отношения с представителем. Если по сложившемуся обычаю в регионе где была заключена сделка не требуется письменное подтверждение, представляемому не обязательно выдавать письменное подтверждение определенных полномочий. Например, зайдя в ресторан мы не будем спрашивать у официанта право предоставлять услуги обслуживания клиента. Вместе с тем, нужно признать, для существенных сделок более удобной и распространенной формой подтверждение полномочий является выданная доверенность или иной письменный документ, выдаваемый представителю.

Представительство по доверенности может основываться не только на договоре между представителем и представляемым, но и на акте органа юридического лица (распоряжении, приказе директора, решении совета директоров и др.). В этом случае такой акт должен быть оформлен надлежащим образом в соответствии с общими требованиями делопроизводства (подписан руководителем, заверен юридического лица и т. п.).

ПРЕКРАЩЕНИЕ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ПРЕДСТАВИТЕЛЬСТВА В ТУРЦИИ. ОТМЕНА И ОТКАЗ ОТ ДОВЕРЕННОСТИ.

В статьях 42-45 ОКТ регламентируют правила прекращения деятельности представительства, условия прекращения действия и возвращения выданных доверенностей. В статье 42 Обязательственного Кодекса Турции говорится: «Если иное не было оговорено и не вытекает из природы сделки, полномочия, основанные на сделке, прекращаются вследствие смерти, признания безвестно отсутствующим, утраты дееспособности или банкротства представляемого, или представителя. Те же последствия наступают в случае прекращения юридического лица. Это не затрагивает обоюдные личные требования сторон.» Как видим следствия, вытекающие из нормы закона, основные причины прекращения деятельности представительства являются случаи утрата дееспособности, смерти или, если оно юридическое лицо, закрытие компании представляемого. Статья 42 ОКТ гласит: «Предоставленные на основании сделки полномочия могут быть отозваны или ограничены представляемым лицом в любой момент, без ущерба требованиям, которые представитель может предъявить из иного существующего между сторонами правоотношения, например, из индивидуального трудового договора, договора товарищества или договора поручения.» Данной статьей закон регулирует положение, когда представляемый отзывает в полномочиях представлять его перед третьими лицами.

Представительство выражено в правоотношениях между третьими лицами, представителем и представляемым. Следовательно, внешнеие правоотношения представителя с третьими лицами прекращается вместе с прекращением выданных полномочий. С учетом перечисленных причин в ст. 42-43 ОКТ и других положениях Гражданского и Коммерческого Кодексов Турции можно перечислить основные варианты прекращения представительства:

1.Истечения Срока Действия Полномочий.

У представляемого всегда есть право отозвать полномочия представителя. Это одностороннее волеизъявление. Право на одностороннее прекращение представительства связано с доверительным (фидуциарным) характером отношений между сторонами. Закон на данное обстоятельство ссылается следующим образом: «Действия представителя порождают права и обязанности у представляемого или его правопреемника так же, как если бы полномочия еще были в силе, до тех пор, пока представитель не узнает об их прекращении. Это правило не применяется в тех случаях, когда третьи лица знали о прекращении полномочий.». (ст.45 ОКТ) Обычно для представительства выдается доверенностью, поэтому сторона, которая отзывает право представлять свои права перед третьими лицами начинает действовать с момента публичного обнародования данного решения. Если третье лицо, вступившее в правовые отношения с представителем, знало про отзыв полномочий у представителя, оно не сможет апеллировать тем фактом, что представительство не было публично обнародовано.

  1. Отказ От Права Представлять.

Представитель в одностороннем порядке может отказаться и сложить полномочия представлять права представляемого. Принять право представлять и отказаться является односторонним волеизъявлением. Для отказа от права представительства достаточно донести до адресата (представляемого) свое решение. Естественно данное право нужно применять в рамках добропорядочности.

Права участников добровольного представительства на прекращение данных отношений в законе установлены в императивной форме, а потому даже зафиксированный в договоре поручения отказ от этих прав не имеет юридической силы. Он должен признаваться недействительным по правилу ст. 42 ОКТ отраженный в предложении «Заранее заявленный отказ представляемого от этого права ничтожен».

Отказ представителя от полномочия должен сопровождаться возвращением представляемому легитимирующего документа (доверенности, экземпляр договора поручения, опекунское удостоверения и тд). Представляемый (его правопреемники, органы опеки и попечительства) вправе требовать от представителя возвращения легитимирующего документа при прекращении полномочия в силу любых оснований.

  1. Смерть представляемого, признания его недееспособным или безвестно отсутствующим, а также признания его ограниченно дееспособным, если полномочие дано на приобретение или осуществление значительных имущественных прав. 
  1. Банкротство Представляемого.

Основанием прекращения доверенности также может стать банкротство представляемого. Момент прекращения представительства возникнет после вступления в силу решения суда об банкротстве выданное торговым судом Турции.

  1. Прекращения Деятельности Юридического Лица

Коммерческий Кодекс Турции предусматривает два варианта прекращения деятельности юридического лица. Первый вариант-ликвидация или прекращения деятельности юридического лица, второе – реорганизация компании которая может быть в форме слияния, разделения или присоединения. В этих случаях компания прекращает свое существование, то есть не может вести хозяйственную деятельность, осуществлять права и обязанности. Прекращение деятельности или реорганизации компании вступает в силу после внесения записи в реестре торговой палаты Турции.

  1. Завершения Действия Выданной Доверенности.

В предыдущих главах было сказано, что доверенность в институте представительства является ничем иным как подтверждающим инструментом для реализации права представлять представляемого.  Прекращение действия доверенности как документа, подтверждающего полномочия представителя, по своей сути является прекращением полномочий представителя, которые были установлены этой доверенностью, а потому является основанием прекращения отношений представительства по доверенности.

Основания прекращения представительства по доверенности не указаны в законе. Отзыв доверенности есть ничто иное как одностороннее волеизъявление представляемого. Закон лишь гласит, что «Представитель, которому была выдана письменная доверенность, после прекращения полномочий обязан вернуть ее или передать в место, указанное судом. Если представляемый или его правопреемники не предпримут меры для возращения доверенность, они отвечают перед добросовестными третьими лицами за нанесенный ущерб.» (ст.44 ОКТ).  Согласно закона, отмена доверенности влечет за собой прекращение полномочий представителя. В связи с этим в представляемого, и ее правопреемников возникает ряд обязанностей. Лицо, выдавшее доверенность и впоследствии отменила ее, обязано известить об отмене лицо, которому доверенность выдана, а также известных ему третьих лиц, для представительства перед которыми была дана доверенность.

Вместе с этим, в случае смерти лица, которое выдало доверенность, представитель сохраняет свои полномочия по доверенности для ведения неотложных дел или таких действий, не выполнение которых может привести к возникновению убытков, однако только те полномочия, которые предусмотрены доверенностью.

Таким образом полномочия представителя прекращаются в случаях: окончания срока доверенности; отмены доверенности лицом, выдавшим ее; отказа представителя от совершения действий, определенных доверенностью прекращения юридического лица, выдавшего доверенность; прекращения юридического лица, которому выдана доверенность.

Кроме того, доверенность прекращает факт осуществления представителем действий, на которые он уполномочен, если была выдана разовая доверенность. Поскольку передоверие основывается на первичной доверенности, имеет производный от нее характер, то с прекращением её действия теряет силу доверенность, выданная в порядке передоверия. То есть, например, выданная турецкому адвокату доверенность работающего в Стамбуле, а в последствии выданная Стамбульским адвокатом адвокату в Анталии доверенность в порядке передоверия, прекращается при отзыве или прекращении действия основной доверенности. В случае прекращении представительства по доверенности представитель обязан немедленно вернуть доверенность, потому что с прекращением представительства по доверенности теряет силу передоверие.

Правоотношения представительства могут быть прекращены не только в связи с отменой доверенности лицом, которое представляют, но и вследствие отказа представителя от совершения действий, которые были определены доверенностью. Такое обоюдное право на одностороннее прекращение доверенности связано с доверительным характером данного соглашения. Выше было сказано, отказ от этого права является недействительным.

Отказ от совершения действий, которые были предусмотрены в доверенности имеет юридическое значение для того, кого представляют и третьих лиц только в том случае, если они были уведомлены об этом. Поэтому представитель обязан немедленно уведомить лицо, которое он представляет, об отказе от совершения действий, которые были определены доверенностью. Права и обязанности по отношению к третьему лицу, возникшие вследствие действий представителя или его заместителя до того, как они узнали или должны были узнать о прекращении доверенности, сохраняют силу для выдавшего доверенность и его правопреемников. Данное правило не применяется, если третье лицо оказалась недобросовестной, знала или должна была знать к совершению или в момент совершения сделки с представителем, что действие доверенности прекратилось.

Способ извещения третьих лиц представляемым  об отмене полномочия  и форма такого извещения в законе не установлены. Вопрос должен решаться в зависимости от конкретных обстоятельств. Если полномочие дано на представительство по отношению к конкретному лицу, достаточно уведомить его о прекращении полномочия – лично или через посредством нотариального извещения. При этом, если полномочие имело письменную форму, то и его отмена, будучи односторонней сделкой представляемого, тоже желательно должна иметь письменную форму. Если же круг лиц, по отношению к которым может быть осуществлено полномочие, является неопределенным либо неизвестно их местонахождение, в этом случае достаточно отправить представителю уведомление о прекращение полномочий. Если же юридическое лицо прекращает отношение с представителем, достаточно будет компании принять решение, и опубликовать решение в бюллетене торговой палаты Турции[4]. Такая публикация должна прекращать отношения представительства независимо от того, доведена ли она фактически до сведения третьих лиц или не доведена.

НЕКОТОРЫЕ ВИДЫ ДОВЕРЕННОСТИ

ОБЩАЯ ДОВЕРЕННОСТЬ АДВОКАТУ

GENEL DAVA VEKALETİ

VEKÂLETNAME

Leh ve aleyhimde açılmış ve açılacak dava ve takiplerden dolayı T.C. Yargı organlarının, meclislerinin daire ve kuruluşlarının her kısım ve derecesinde, her yol ve sıfatla beni temsile, hak menfaatlerimi korumaya, bilgi edinme kanunu çerçevesinde bilgi edinme başvurusunda bulunmaya, tüm kurumlar nezdinde uzlaşma görüşmeleri yürütmeye, arabuluculuk aşamasında tarafımı temsile, işlemleri yürütmeye, tapu dairelerinde her türlü ayni hakkın tescil, tadil ve terkin işlemlerini yapmaya, şerh koymaya, bilgi ve belge almaya, babalık ve her türlü soy bağına ilişkin davaların takibine, adli sicil ve arşiv kaydı almaya, düzeltmeye ve sildirmeye, davalar açmaya, icra takibinde bulunmaya, açılmış davalara katılmaya, takibe ve neticelendirmeye, tahkime ve hakem tayinine, her nevi dilekçe ve evrakları beni temsilen kendi imzası ile ilgili kurum ve kuruluşlara vermeye, tebliğ ve tebellüğe, tanık ve bilirkişi göstermeye, karşı taraftan gösterilenleri kabul veya redde, protesto, ihtarname ve ihbarname keşidesine, keşide olunanlara cevap vermeye, yemin teklif, kabul ve redde,  keşif yaptırmaya, keşiflerde hazır bulunmaya, keşif raporlarına itiraza, yeniden keşif talebinde bulunmaya, ihtiyati ve icrai tedbir ve hacizler yaptırmaya ve kaldırtmaya, reddi miras talebinde bulunmaya, İcra daireleri, Yargıtay, Sayıştay, Danıştay, Bölge İdare Mahkemeleri, Vergi Mahkemeleri ve Devlet Güvenlik Mahkemeleri ile yasalarla kurulmuş ve kurulacak yargı organları ve diğer devlet dairelerinin tümünde gerekli her türlü kanuni işlemleri yaptırmaya, takibe, murafaaya, kararları temyiz etmeye, kararların düzeltilmesi ve yargılamanın iadesini istemeye, hâkim, bilirkişi, hakem, şahit, kâtip ve bilirkişileri şikâyete ve redde, dava nakline, duruşmalarına katılmaya, elden evrak alıp vermeye, kayıt ve suretler çıkartmaya, dosyaları tetkike, yanlışlıkları düzelttirmeye, vergi daireleri, vergi itiraz, takdir, temyiz ve uzlaştırma komisyonları ile yasalarla bu konularda kurulmuş ve kurulacak organlarda beni temsile, uzlaşma talebinde bulunmaya, tutanakları imzalamaya, itiraza gerekli yasal işlemleri takip ve neticelendirmeye, duruşmalardan vareste tutulmam yolunda talepte bulunmaya, tüm kararların infazını ilgili kuruluşlardan istemeye, alacağı veya icra dosyasını temlik almaya, temlik vermeye, icra takibi ile veya savcılık şikâyeti ile ilgili çek bedelinin bankaya ödenmesi ve blokesi halinde bankadan tahsile, karşılıksız çek yaprağı bedelini bankalardan tahsile, Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunmaya, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve diğer uluslar arası yasal başvurularda bulunmaya,  ahz-u kabza, sulh ve ibraya, davadan ve temyizden feragate, feragat ve davaları kabule, icra satışlarına iştirake, pey sürmeye, teminat yatırmaya ve çekmeye, mal beyanında bulunmaya, gümrük müdürlüklerinden el konulan taşınırların iadesine, teslimine, üçüncü gerçek veya tüzel kişilerle her türlü sözleşme imzalamaya, hakim ve savcılar hakkında yapılacak her türlü disiplin ve cezai şikayetleri adıma yapmaya bu yetkilerin bir kısmı veya tamamı ile başkalarını da tevkil, teşrik ve azle, bu yetkileri birlikte ve ayrı ayrı kullanmak üzere ……….. Barosu avukatlarından …………………………….. adresinde faaliyet gösteren …………….ı Vergi Dairesi ………….. T.C. Kimlik No’da kayıtlı Av. ………………… tarafımdan yetkili vekil tayin edildi.

Vekâlet Veren:

 ДОВЕРЕННОСТЬ ДЛЯ БРАКОРАЗВОДНОГО ПРОЦЕССА

BOŞANMA VEKALETİ

VEKÂLETNAME

(BOŞANMAYA YETKİLİDİR)

Leh ve aleyhimde açılmış ve açılacak dava ve takiplerden dolayı, özellikle eşim …………………………………………….’dan/den boşanmak amacıyla açacağım veya eşimin bana boşanmak amacıyla açacağı boşanma, ayrılık davası veya nafaka davası açmaya, koruma tedbiri kararı çıkartmaya, T.C. Yargı organlarının, meclislerinin daire ve kuruluşlarının her kısım ve derecesinde, her yol ve sıfatla beni temsile, hak menfaatlerimi korumaya, bilgi edinme kanunu çerçevesinde bilgi edinme başvurusunda bulunmaya, tüm kurumlar nezdinde uzlaşma görüşmeleri yürütmeye, arabuluculuk aşamasında tarafımı temsile, işlemleri yürütmeye, tapu dairelerinde her türlü ayni hakkın tescil, tadil ve terkin işlemlerini yapmaya, şerh koymaya, bilgi ve belge almaya, babalık ve her türlü soy bağına ilişkin davaların takibine, adli sicil ve arşiv kaydı almaya, düzeltmeye ve sildirmeye, davalar açmaya, icra takibinde bulunmaya, açılmış davalara katılmaya, takibe ve neticelendirmeye, tahkime ve hakem tayinine, her nevi dilekçe ve evrakları beni temsilen kendi imzası ile ilgili kurum ve kuruluşlara vermeye, tebliğ ve tebellüğe, tanık ve bilirkişi göstermeye, karşı taraftan gösterilenleri kabul veya redde, protesto, ihtarname ve ihbarname keşidesine, keşide olunanlara cevap vermeye, yemin teklif, kabul ve redde, keşif yaptırmaya, keşiflerde hazır bulunmaya, keşif raporlarına itiraza, yeniden keşif talebinde bulunmaya, ihtiyati ve icrai tedbir ve hacizler yaptırmaya ve kaldırtmaya, reddi miras talebinde bulunmaya, İcra daireleri, Yargıtay, Sayıştay, Danıştay, Bölge İdare Mahkemeleri, Vergi Mahkemeleri ve Devlet Güvenlik Mahkemeleri ile yasalarla kurulmuş ve kurulacak yargı organları ve diğer devlet dairelerinin tümünde gerekli her türlü kanuni işlemleri yaptırmaya, takibe, murafaaya, kararları temyiz etmeye, kararların düzeltilmesi ve yargılamanın iadesini istemeye, hâkim, bilirkişi, hakem, şahit, kâtip ve bilirkişileri şikâyete ve redde, dava nakline, duruşmalarına katılmaya, elden evrak alıp vermeye, kayıt ve suretler çıkartmaya, dosyaları tetkike, yanlışlıkları düzelttirmeye, vergi daireleri, vergi itiraz, takdir, temyiz ve uzlaştırma komisyonları ile yasalarla bu konularda kurulmuş ve kurulacak organlarda beni temsile, uzlaşma talebinde bulunmaya, tutanakları imzalamaya, itiraza gerekli yasal işlemleri takip ve neticelendirmeye, duruşmalardan vareste tutulmam yolunda talepte bulunmaya, tüm kararların infazını ilgili kuruluşlardan istemeye, alacağı veya icra dosyasını temlik almaya, temlik vermeye, icra takibi ile veya savcılık şikâyeti ile ilgili çek bedelinin bankaya ödenmesi ve blokesi halinde bankadan tahsile, karşılıksız çek yaprağı bedelini bankalardan tahsile, Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunmaya, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve diğer uluslar arası yasal başvurularda bulunmaya, ahz-u kabza, sulh ve ibraya, davadan ve temyizden feragate, feragat ve davaları kabule, icra satışlarına iştirake, pey sürmeye, teminat yatırmaya ve çekmeye, mal beyanında bulunmaya, gümrük müdürlüklerinden el konulan taşınırların iadesine, teslimine, üçüncü gerçek veya tüzel kişilerle her türlü sözleşme imzalamaya, hakim ve savcılar hakkında yapılacak her türlü disiplin ve cezai şikayetleri adıma yapmaya bu yetkilerin bir kısmı veya tamamı ile başkalarını da tevkil, teşrik ve azle, bu yetkileri birlikte ve ayrı ayrı kullanmak üzere ………avukatlarından ………….. adresinde faaliyet gösteren ……………. T.C. Kimlik No’da kayıtlı Av. ……………….. tarafımdan yetkili vekil tayin edildi.

Vekâlet Veren:

ДОВЕРЕННОСТЬ БУХГАЛТЕРУ

Vekaletname örneği (Muhasebe)

VEKALETNAME

Türkiye Cumhuriyeti hudutları dahilinde bulunan Defterdarlıklar, Mal müdürlükleri, Vergi Daireleri, Sosyal Güvenlik Kurumu,(S.S.K, Bağ-Kur) Müdürlükleri ve Şubeleri, Çalışma ve İş Kurumu il Müdürlükleri ve Hizmet Merkezleri, Ticaret ve Sanayi Odaları, Ticaret Sicili Müdürlükleri, Özel İdare Müdürlükleri, Esnaf ve Sanatkarlar Odası, Belediye Başkanlıkları ve ilgili birimleri ve bilumum resmi makam ve mercilerde beni tam yetkili olarak temsile, işlemleri takibe ve sonuçlandırmaya, her türlü izin ve ruhsatları almaya, kayıt ve tescillerini yaptırmaya, gerektiğinde kayıtları sildirmeye, ilgili mercilere teftişler vermeye, ticari defterlerimi ve belgelerimi sunmaya, tarhiyat öncesi veya tarhiyat sonrası her türlü vergi ve cezalardan dolayı vergi itiraz, temyiz, uzlaşma ve takdir komisyonlarında, vergi mahkemelerinde beni temsile, hak ve menfaatlerimi savunmaya, uzlaşma talebinde bulunmaya, uzlaşmaya, tutanakları imzaya, ilgili vergi dairelerine başvurarak fiş, fatura, irsaliye, gider pusulası, vesair belge tasdik ve basım izinlerini almaya, matbaalarda defter, belge (fiş, fatura, gider pusulası, irsaliye ve sair) bastırmaya, gerektiğinde sayılan bu defter ve belgeleri Noterliklerde tasdik ettirmeye, gerektiğinde basılı veya onaylı belgeleri İlgili vergi dairesine müracaatla iade etmeye, iptal ettirmeye, iptal ve İade tutanaklarını tanzim ve imzaya, teslim almaya, kayıt ve suretler çıkarttırmaya, her türlü yazılı ve sözlü beyan ve izahatlarda bulunmaya, tahakkuk etmiş veya edecek olan vergi iadelerini ve fazla yatırılanları ödenecek olan her türlü vergilerden mahsup ettirmeye, tebliğ ve tebellüğe, Sosyal Güvenlik Kurumunca tahakkuk ettirilmiş veya ettirilecek olan prim ve cezalarına itiraza, esnaf ve sanatkarlar odasına kayıt ve tescil İşlemlerini yaptırmaya, Maliye Bakanlığı, Defterdarlıklar, Vergi Daireleri ve Mal Müdürlüklerine verilmesi gereken beyanname ve bildirimleri elektronik ortamdan ve internetten yararlanarak verilmesi için gerekli şifre kullanıcı kodlarım almaya, Vergi Dairelerinde yapılacak her türlü ödemelerin ve borçların izlenmesi için, elektronik ortam ve internet kullanım şifrelerimi almaya, bu şifreleri kullanmaya, elektronik ortamda beyannamelerin ve tahakkukların alınması ve ödenmesi için gerekli başvuruları yapmaya, düzeltme talebinde bulunmaya, belirttiğim konularla ilgili olarak yapılması gereken her türlü yasal işlemleri tüm resmi makam ve merciler önünde yapmaya ve imzalamaya, aylık prim ve hizmet belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na internet ortamında verilebilmesi için anılan kuruma veya İl müdürlüklerine başvuruda bulunmaya, e-bildirge ve e-beyanname sözleşmesini imzalamaya, kullanıcı kodu ve kullanıcı şifresi zarfını kurumdan imza karşılığında almaya, iş yerinde çalışan sigortalılara ilişkin aylık prim ve hizmet belgesinin internet ortamında kuruma gönderilmesi ve bu konudaki diğer işlemlerin yerine getirilmesi hususunda beni temsil ve ilzama, resmi kurum ve kuruluşlarda gerekli iş ve işlemleri yapmaya, ilgili vergi dairelerinde mal müdürlüklerinde uzlaşma talebinde bulunmaya, uzlaşmaya girmeye, yazar kasa veya yazar kasalı P.O.S. cihazı İzin ve ruhsatlarını almaya, onaylattırmaya, tekel İzin ve ruhsatları almaya ve onaylattırmaya, ilgili vergi daireleri, mal müdürlükleri ve S.G.K.’na müracaatla işyeri açılış ve işyeri kapanış işlemlerimi yapmaya, işyeri açılış ve kapanış tutanaklarını imzaya, bu hususlarda yapılması gereken her türlü iş ve işlemleri yapmaya, takip etmeye ve imzası ile neticelendirmeye, birlikte veya ayrı ayrı vekaleti ifaya yetkili olmak üzere …………… T.C.Kimlik Numaralı …………….., T.C.Kimlik Numaralı ………………., tarafımdan vekil tayin edildi.

ПРИМЕРЫ РЕШЕНИЙ ВЕРХОВНОГО СУДА ТУРЦИИ

[1] VEKALET İLİŞKİSİNE DAYALI TEMSİL GÖREVİ HAKKINDA YARGITAY 3. CEZA DAİRESİNİN KARARI T.C. YARGITAY

  1. CEZA DAİRESİ E. 2014/9218 K. 2014/32172 T. 1.10.2014
  • VEKALET İLİŞKİSİNE DAYALI TEMSİL GÖREVİ ( Avukatlık Sözleşmesinin Yazılı Olması Şartı Bulunmadığı – Sanığın Avukatı Olarak Duruşmalara Giren Avukata Yönelik Herhangi Bir İtirazı Bulunmadığı/Beraat Eden Sanık Lehine Vekalet Ücretine Hükmedileceği )
  • SANIK TARAFINDAN İRADİ OLARAK VEKİL TAYİN EDİLMESİ ( Avukatlık Sözleşmesinin Yazılı Olması Şartı Bulunmadığı – Sanığın Avukatı Olarak Duruşmalara Giren Avukata Yönelik Herhangi Bir İtirazı Bulunmadığı/Kendisini Vekille Temsil Ettiren Beraat Eden Sanık Lehine Vekalet Ücretine Hükmedilmesi Gerektiği )
  • AVUKATLIK SÖZLEŞMESİ ( Sözleşmenin Yazılı Olması Şartı Bulunmadığı/Sanığın Avukatı Olarak Duruşmalara Giren Avukata Yönelik Herhangi Bir İtirazı Bulunmadığı – Vekili Olarak Kabul Ettiği/Beraat Eden Sanık Lehine Vekalet Ücretine Hükmedileceği )

1136/m. 163, 164 Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi/m. 13/5

ÖZET : Sanık müdafiinin temyiz itirazının vekalet ücretine ilişkindir.

Kanunda vekilin ve müdafiinin vekaletname ibrası hakkında bir düzenleme yapılmamıştır. Sanık tarafından iradi olarak tayin edilen vekilin veya müdafiinin iradi vekalet ilişkisine ( avukatlık sözleşmesine ) dayalı olarak temsil görevi üstlenmiştir. Avukatlık sözleşmesinin yazılı olmasının şart olmadığı, tarafların iradelerinin uyuşması halinde vekalet sözleşmesi kurulacağı, dolayısıyla tarafların bu yöndeki iradelerini usulünce açıkladıkları hallerde yazılı belge aranmayacağı, sanığın avukatı olarak duruşmalara giren avukata yönelik sanığın herhangi bir itirazda bulunmadığı vekili olarak kabul ettiği anlaşıldığından, kendisini vekille temsil ettiren beraat eden sanık lehine, hazine aleyhine vekalet ücretine hükmedilmesi gerekir.

DAVA : Mahalli mahkemece verilen hüküm temyiz edilmekle evrak okunarak;

Gereği görüşülüp düşünüldü:

KARAR : Sanık müdafiinin temyiz itirazının vekalet ücretine hasren olduğu kabul edilerek yapılan incelemede;

Yerinde görülmeyen diğer itirazların reddine,Ancak;Kanunda vekilin ve müdafiinin vekaletname ibrası hakkında bir düzenleme yapılmadığı, sanık tarafından iradi olarak tayin edilen vekilin veya müdafiinin Avukatlık Kanunu kapsamında iradi vekalet ilişkisine ( avukatlık sözleşmesine ) dayalı olarak temsil görevi üstlendiği, Avukatlık Yasasının 163.maddesinde 4667 sayılı yasayla yapılan değişiklik sonrasında avukatlık ( vekalet ) sözleşmesinin yazılı olmasının şart olmadığı, tarafların iradelerinin uyuşması halinde vekalet sözleşmesi kurulacağı, dolayısıyla tarafların bu yöndeki iradelerini usulünce açıkladıkları hallerde yazılı belge aranmayacağı, sanığın avukatı olarak duruşmalara giren Avukat F.`e yönelik sanığın herhangi bir itirazda bulunmadığı vekili olarak kabul ettiği anlaşılmakla, tebliğnamedeki onama düşüncesine iştirak edilmemiştir.

Kendisini vekille temsil ettiren beraat eden sanık lehine, hazine aleyhine karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesinin 13/5 maddesine göre vekalet ücretine hükmedilmemesi,SONUÇ : Bozmayı gerektirmiş, sanık müdafiinin temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan hükmün bu sebepten 5320 sayılı Yasanın 8/1. maddesi ile yürürlükte bulunan 1412 sayılı CMUK`un 321. maddesi uyarınca isteme aykırı olarak BOZULMASINA, Ancak bu husus yeniden yargılamayı gerektirmediğinden CMUK`un 322. maddesi gereğince, hüküm fıkrasına “Beraat eden sanık kendisini vekil ile temsil ettirdiğinden Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine göre hesaplanan 660 TL.`nin hazinden alınarak sanığa verilmesine” şeklinde ibarenin eklenmesine, diğer yönlerin aynen bırakılmak suretiyle hükmün DÜZELTİLEREK ONANMASINA, 01.10.2014 gününde oybirliğiyle karar verildi.

[2] T.C. Yargıtay, 3. Hukuk Dairesi, E: 2002/414, K: 2002/1200, T: 4.2.2002

  • GENEL VEKALETNAME İLE MUTAD İŞLERİN YAPILMASI
  • ÖNEMLİ İŞLERDE ÖZEL YETKİ VERİLMESİ
  • YETKİSİZ MÜMESSİL

 ÖZET: Doktrinde Genel vekaletname ile ancak mutat işlerin yapılacağı, önemli işlerin yapılması için özel yetki verilmesi gerektiği görüşü hakimdir. Temsil yetkisi olmadan başkası adına hukuksal işlem yapan kimseye yetkisiz mümessil denir. Yetkisiz mümessilin yaptığı tahliye taahhüdü temsil olunanı bağlamaz. Bu hususlar üzerinde durulmadan tahliye taahhütnamesini geçerli sayarak buna ilişkin icra takibine vaki itirazın iptali ile takibin devamına karar verilmesi doğru değildir.

(818. s. BK. m. 388/3 ,38, 39)

 Dava dilekçesinde tahliye taahhüdüne dayalı takibe vaki itirazın iptali istenilmiştir. Mahkemece davanın kabulü cihetine gidilmiş, hüküm davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.

Temyiz isteminin süresi içinde olduğu anlaşıldıktan sonra dosyadaki bütün kağıtlar okunup gereği düşünüldü:

  1. A) İDDİA, SAVUNMA VE HÜKÜM

Davada, tahliye taahhüdüne dayalı olarak başlatılan icra takibine vaki itirazın iptali istenilmiş; davalı, davanın reddini savunmuş; mahkemece davalıyı temsile ve ilzama yetkili kişi tarafından verildiği anlaşılan tahliye taahhütnamesine dayanılarak itirazın iptali ile takibin devamına karar verilmiş; hüküm davalı tarafından temyiz edilmiştir.

Dosya arasındaki bilgi ve belgelerin incelenmesinde; ….Döviz ve Altın Ticaret A.Ş.’nin yönetim kurulu başkanı olduğu dönemde (dava dışı) Muharrem ile davacı arasında 1.10.1998 tarihinde iki yıl üç ay süreli kira sözleşmesinin kurulduğu, aynı kişinin 8.2.1999 tarihinde şirketteki hissesini devrederek ortaklıktan ayrıldıktan sonra davacı tarafa karşı 1.12.1999 tarihinde tahliye taahhüdünde bulunduğu ve görülmekte olan davanın da sözü edilen taahhüt üzerine açıldığı anlaşılmaktadır. Yerel mahkemeye göre, tahliye taahhüdünde bulunan dava dışı Muharrem’in yetkisinin alındığına veya payının devredildiğine ilişkin herhangi bir tescil ve ilan yapılmaması nedeniyle iyiniyetli olan 3. kişiler ve bu arada davacılar bakımından yapılan hukuksal işlemlerin (tahliye taahhüdünün) geçersizliği ileri sürülemez.

  1. B) UYUŞMAZLIĞIN ÇÖZÜMÜNDE GÖZÖNÜNDE BULUNDURULMASI GEREKEN BİLGİLER

a)GENEL VEKİL MUTAD DIŞI İŞLEMLERİ YAPAMAZ

Hukuksal işlemlere ilişkin vekalet, ayrı ayrı belirtilen bir veya birkaç işlemin yapılması için verilebileceği gibi her türlü işlemlerin veya bir grup işlemlerin yapılmasına izin veren genel bir nitelik de taşıyabilir (Esener, Turan: Salahiyete Müstenit Temsil, Ank. 1961, sn. 77).

Genel (umumi) vekil, yalnız alışılagelmiş, olağan tedbirleri almağa yetkilidir; vekilin mudad dışı, olağanüstü işlemlerin yararı ve yapılması imkanı hakkında müvekkilin dikkatini çekmeğe ne derece mecbur olduğu hususu vekalet ilişkisinin güvene dayanan niteliği gözönünde tutularak, iyiniyet kurallarına göre tayin olunur (Tandoğan, Haluk: Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, c.II “Ank. 1987, sh. 396). O halde denilebilirki; duraksama halinde, bir genel vekalet, yalnız olağan (mutat) yönetimi kapsar. Bu nedenle vekilin yararlı saydığı bütün işler genel vekaletle yapılamaz. Örneğin hisse senetlerinin idaresi için verilen vekalet, duraksama (tereddüt) halinde, bu işin sebep olabileceği tüm hukuksal eylemleri yapmaya vekaleti içine almaz, tam tersine yalnız (kuponların bedellerini tahsil etme gibi) mutat hukuksal eylemleri kapsar. Bununla birlikte ortak olarak yeni hisse senetlerinden satın alma hakkını kullanmaya yetki vermez (Becker, H: Borçlar Hukuku, Çeşitli Sözleşme ilişkileri. Çev. Suat Dura, Ank. 1993, sh. 694).

b)ÖZEL TEMSİL YETKİSİNİ GEREKTİREN DURUMLAR (BK. mad. 388/III) VE BURADA ANILANLARIN SINIRLI SAYMA OLUP OLMADIĞI SORUNU

Özel temsil yetkisini gerektiren durumlar genel vakelet dolayısıyla BK. mad. 388/III’de ve davaya vekalet dolayısiyle de HUMK. mad. 63’de sayılmış bulunmaktadır. Yasadaki bu saymanın sınırlı sayıda olup olmadığı hususu bilimsel öğretide tartışmalıdır. Bazı yazarlara (Müdderrisoğlu, Feridun: Avukatlıkta Vekalet ve Ücret Sözleşmesi ve içtihatlar, Ank. 1974, sh. 48,49; Kuru, Baki: Hukuk Muhakemeleri Usulü, 6. baskı, c.II, ist. 2001, sh. 1281) ve bir kısım Yargıtay kararlarına göre (4 HD. 22.12.1964; 15566/6310), sözkonusu hükümlerde sayılan durumlar, örnek olarak gösterilmiştir. Buna göre: “işlemin müvekkil bakımından çok önemli olması nedeniyle, o önemli işlemin yapılması için de vekile özel yetki verilmesi gerekir.” (Kuru sh. 1281). Bir başka görüşe göre ise, kanundaki sayma, örnek gösterme gibi değil ve fakat kural olarak sınırlı bir sayma gibi kabul edilmelidir. Ancak BK. md. 388/III de sayılan durumlarla çok yakın benzerliği bulunan sınırlı hallerde ve dava ile ilgili müvekkil bakımından önemli bazı işlemlerde sınırlı sayma kurallarından ayrı-lınması bir dereceye kadar savunulabilir (Tandoğan, sh. 397, 398). Buna göre, özel yetki halleri öncelikle:

  1. aa) Kanunda sayılanlara benzemelidir.
  1. bb) Temsil olunan bakımından, sayılanlar kadar tehlikeli olmalıdır.
  1. cc) Temsilcinin genel temsil yetkisinin kapsamına göre olağanüstü işlem karakterine haiz olmalıdır (Şükrü Yıldız: Doğrudan Doğruya iradi Temsilde Özel Temsil Yetkisi Gerektiren Haller, İBD. C.65, sayı: 1-3, ist. 1991, sh.29).
  1. c) KİRA SÖZLEŞMESİNİ MÜVEKKİLİ ADINA VE HESABINA GERÇEKLEŞTİREN GENEL VEKİLİN, KİRALAYANA VERECEĞİ TAHLİYE TAAHHÜDÜNÜN GEÇERLİLİĞİ İÇİN ÖZEL YETKİYE SAHİP OLMASI GEREKLİMİDİR?

Önce şu ilke belirtilmelidir: Her olayda vekaletin nasıl anlaşılması gerektiği husus hal ve şartlara göre karara bağlanmalıdır (BGE 41 II 271 vd). Borçlar Kanunun 18. maddesi hükmünce temsil belgesinin bütünü gözönünde tutularak anlamlandırılması ve temsil yetkisinin tereddüt halinde geniş olarak değil ve fakat dar olarak verilmiş olduğu esasından hareket edilmelidir (4. HD. 8.10.1959; 5816/7057). Buna göre:

  1. aa) Geniş yetkileri kapsayan genel vekaletnamelerde durum:

Burada müvekkilin (vekile) vermiş bulunduğu (tahliye taahhüdü dışındaki) diğer özel yetkilerin kapsamı dikkate alınmak gerekecektir. Örneğin, temsil caiz olan bütün hukuksal işlemler için kendisine genel vekalet verilen kimsenin, müvekkili adına ayrıca özel yetki olmaksızın ödünç alma sözleşmesi yapabileceğini, Federal Mahkeme, vekaletnameyi yorumlayarak ve taşınmazların temliki ve ipotek edilmesi gibi daha önemli işlemler için de yetki verilmiş olmasını gözönünde tutarak, kabul etmiştir (BGE 99 II 39). Uygulamanın da aynı yönde olduğu anlaşılmaktadır. Gerçekten de Yargıtay’ın bir kararına göre; vekile verilen (kiralama, feragat, kabul, sulh ve işyerini tasfiye) gibi geniş ve özel yetkileri içeren vekaletnamede tahliye taahhüdü yetkisine ayrıca yer verilmemiş olması, vekilin kendi kiraladığı taşınmaz için kiralayana vermiş bulunduğu yazılı tahliye taahhüdünü geçersiz kılmaz (6. HD. 27.3.1991; 3489/4326). Aynı konuda Yargıtay’ın bir başka kararında şu tümcelere yer verilmiştir: “Avukatın her hususta müvekkilini temsile, ahzukabza, sulh ve ibraya, davadan feragata, feragati kabule yetkili olduğu açıklanmıştır. Çoğun içinde az da mevcut olup, avukat… müvekkili adına tahliye taahhüdünde bulunmaya yetkilidir. Yasalarda, bu meyanda İİK’nunda bu hususta özel bir yetki gerektiğine dair bir hüküm yoktur” (12. HD. 12.2.1981; 8935/1362)

  1. bb) Olağan ve normal işleri kapsayan genel vekaletnamelerde durum:
  1. 388/III’e göre: Vekil özel olarak yetkili kılınmadıkça, dava açamaz, sulh olamaz.tahkim sözleşmesi yapamaz, mal bağışlayamaz, bir taşınmaz mülkiyetini devredemez ve sınırlı ayni haklarla takyit edemez, kambiyo senetleri düzenleyemez.

Somut olayda vakeletname yorumlanarak vekilin bazı olağanüstü işlemler için özel yetkiye sahip olması gerektiği sonucuna ise pekala varılabilir. Gerçekten de vekilin mutad dışı ve olağanüstü ve de BK. mad. 388/III’de sayılan hallere çok yakın benzerliği bulunan önemli bazı işlemlerde özel yetkiye sahip olması aranabilir (Tandoğan,sh. 396; Zevkliler, Aydın: Özel Borç ilişkileri, Ank. 1998, sh. 368). Tıpkı, vekilin, kambiyo taahhüdü için özel yetki arayan BK. md. 388/III’ün kıyas yoluyla kambiyo senetleri benzeri senetlere de uygulaması gerektiği gibi (Becker sh.696).

O halde; vekaletnamesinde (tahliye taahhüdüne) ilişkin bir yetki bulunmayan, olağan ve normal işler için verilen vekaletnameye dayanarak müvekkili (tehlikeye sokan ve tekrar düzeltilmesi mümkün olmayan bir sakınca yaratacak şekilde) vekil tarafından kiralayana verilen tahliye taahhüdünün geçerliliğinden sözedilemez. Kaldı ki kira sözleşmesini kuran kişinin, müvekkili hesabına (aleyhine) tahliye taahhüdünde bulunması husus vekilin ödevlerinden değildir. Vekilin bu yasaklılığı (yaptığı işlemin geçersizliği), tabii (doğal) borçların ifasını da bu nedenlerle kapsar (Kars. Becker, sh. 697).

Yukarıda açıklanan bilimsel görüşlerin ışığında Yüksek Yargıtay 6 HD’nin hiçbir ayrıma gerek görmeden vardığı “Kira sözleşmesi yapmaya yetkili şahsın bu sözleşme ile ilgili tahliye taahhüdü vermesi ve bu taahhüdün geçerli kabul edilmesi yetkisinin içerisinde varsayılmak icabeder” (6. HD. 2.6.1986; 6232/7823) şeklindeki sonuç tartışılmaya değer görülmüştür. Zira temsilcinin sadece kendisine verilen sınırlandırılmış temsil yetkisi sınırları içinde hukuksal işlemler yapmakla ödevli olup, bunun dışında temsilcinin başka işlemlerin yapılmasına ilişkin herhangi bir yetkisi bulunmamaktadır (Yıldız, sh. 24). Kaldı ki kira sözleşmesi yapmaya mezun kalınan kimsenin temsil kudreti, sözleşmenin kurulmasından itibaren artık vekaletin konusu kalmadığı cihetle son bulur (Andreas von Tuhr: Borçlar Hukukunun Umumi Kısmı, c. 1-2, çev. Cevat Edege, Ank. 1983, sh. 329). Gerçekten de bir kira sözleşmesi kurmaya mezun kılınan mümessil – temsil kudreti ayrıca tahliye taahhüdü vermesine de şamil olmadıkça tahliye taahhüdü vermeye, mezun değildir (Kars. Tuhr, sh.329, dip not: 57).

Dahası var: Bilimsel öğretide savunulan bir görüşe göre: “Genel vekilin-taşınmazı kiraya vermesinde, BK. mad. 388/III özel yetki aramamakta ise de, işin mutad işlemler çevresini aştığı iddiasının ileri sürülmesi olasılığı bakımından özel yetki aranması ihtiyata uygun olur” (Tandoğan, Haluk: Borçlar Hukuk, Özel Borç ilişkileri, c.1/2, Ank. 1985, sh.105).

  1. d) YETKİSİZ TEMSİL:

Bir kimse temsil yetkisi olmadığı halde başka bir kişi adına bir hukuksal işlem veya sözleşme yaparsa yetkisiz temsil sözkonusu olur.

Yine bir kimse üçüncü bir kişi ile başkası adına bir hukuksal işlem yaptığı zaman temsil yetkisine haiz değilse, yapılan işlemin hüküm ve sonuçları hiçbir şekilde temsil olunanın hukuksal alanında meydana gelmez.

Temsil yetkisi olmadan başkası adına hukuksal işlem yapan kimseye yetkisiz mümessil denir (Bkz. Eren, Fikret: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, c.1, 6. bası, ist. 1998, sh. 422).

O halde yetkisiz temsil ilişkisinde mümessilin yaptığı işlem (tahliye taahhüdü), temsil olunanı (davalı) bağlamayacağı ve dolayısı ile onun leh ve aleyhinde bir borç veya alacak doğurmayacağı gibi, onun aleyhine bir tazminat da doğurmaz. Zira yetkisiz mümessilin yaptığı işlemin tarafı, kendisine yetki vermediği için, temsil olunan (davalı) değildir.

  1. e) GENEL OLARAK VEKALETİN VE ÖZEL OLARAK ANONİM ŞİRKET YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN TEMSİL YETKİLERİNİN KAPSAMI
  1. aa) Vekaletin Kapsamı
  1. mad. 388/1’e göre, vekaletin kapsamı sözleşme ile açıkça tespit edilmemişse ilişkin olduğu işin mahiyetine göre tayin dilir. İşin niteliği, işgörme ile erişilmek istenilen amaç, olayın özellikleri, bu konudaki teamüller vekilin neler yapması ve nelerden kaçınması gerektiğini belli eder (Becker, sh. 692, Tandoğan, sh. 393). Genellikle temsil kudreti mümessili, temsil edilen kimsenin menfaatine uygun olarak bir faaliyette bulunmaya mecbur kılan hukuksal bir bağlantının (hizmet, şirket, vekalet sözleşmeleri gibi) zorunlu ve doğal bir sonucudur (Tuhr, sh. 324). Vekaletin kapsamı belli edilirken bu durumun da dikkate alınması gerekir.
  1. bb) ANONİM ŞİRKET YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN TEMSİL YETKİLERİNİN KAPSAMI

Ticari mümessiller (BK. mad. 449-452), diğer ticari vekiller (BK. mad. 453), kollektif ve komandit şirket ortakları (TK. mad. 376-256) anonim şirket yönetim kurulu üyeleri (TK. mad. 321) gibi genel temsil yetkisi sahibi olanların bu yetkilerinin kapsamı üçüncü kişilerce kanundan ve ticaret sicilinden anlaşılır (Domaniç, H: Ticaret Hukukunun Genel Esasları, 4. bası, ist. 1988, sh. 317; Poroy, Reha: Ticari işletme Hukuku, 5. bası, ist. 1987, sh. 161; Tandoğan Sh. 396).

Türk Ticaret Kanunu’nun 317. maddesine göre, anonim şirket, idare meclisi tarafından idare ve temsil olunur, idare meclisi (ise) şirketin kuruluş amacı ile iştigal konusuna (Türk Ticaret Kanunu mad. 137) göre, şirket işlerini yürüten bir organdır.

Türk Ticaret Kanunu’nun 321/l’e göre, anonim şirketi temsile yetkili olanlar şirketin amaç ve konusuna dahil her nevi işleri ve hukuksal işlemleri şirket adına yapmak ve yazılı yapılan işlemlerde ise, şirket unvanını kullanmak suretiyle, bu unvan altına imzalarını atarlar.Anonim şirket (ana sözleşmesi) ile, iki veya daha çok kimseye şirketi temsil yetkisi verilmişse, bunlardan sadece ikisinin imzası, şirketi bağlamak için yeterlidir (Türk Ticaret Kanunu mad. 321/3).

Kendisine, ister temsil olunan iradesi ile ya da işin mahiyeti veya kanunen genel temsil yetkisi verilen temsilci, bazı işlemleri özel yetki yetkisini sınırlayacağından, vekilin şerh verdirme hususunda özel yetki alması gerekir (olmadıkça yapamayacağı hususu BK. mad. 388/III’de öngörülmüştür. BK. mad. 388/111 böylece vekaletin kapsamına yasal bir sınırlama getirmiş bulunmaktadır. Bu sınırlama iyiniyetli üçüncü kişilere karşı da ileri sürülebilir (Tandoğan sh. 396). Örneğin genel vekilin taşınmazları adi kiraya veya hasılat kirasına verebilmesi için özel yetkiye ihtiyacı yoktur (12. HD. 11.5.1982; 4134/4259). Fakat taşınmazlara ilişkin kira sözleşmelerinin tapu siciline şerh verilmesi müvekilin tasarruf yetkisini sınırlayacağından, vekilin şerh verdirme hususunda özel yetki alması gerekir (Tandoğan, sh. 401).

Temsil yetkisinin kapsamı, anonim ortaklığın anasözleşmesinde yazılı işletme amaç ve konusu ile sınırlıdır. Anasözleşmede aksine hüküm yoksa, ortaklığı temsile yetkili olanlardan ikisinin imzası olmadıkça, o işlem ortaklık bakımından geçerli sayılmaz. Bu iki imzadan birinin yönetim kurulu üyesine ait olması gerekir (Türk Ticaret Kanunu mad. 321).

  1. C) Sonuç : Mahkemece; davalı vekilinin (dava dışı Muharrem) ortada hiçbir gerek yok iken vermiş bulunduğu (tahliye taahhüdünün) mutad dışı (olağanüstü) bir mahiyet veya müvekkil (davalı) için tehlike arzedip etmeyeceği hususları üzerinde durulmadan ve hatta çift imza kuralına (Türk Ticaret Kanunu mad. 321) uyulup uyulmadığı konusu incelenmeden yazılı şekilde sonuca gidilmesi doğru görülmemiştir.

Bu itibarla yukarıda açıklanan esaslar gözönünde tutulmaksızın yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsiz, temyiz itirazları bu nedenlerle yerinde olduğundan kabulü ile hükmün HUMK.nun 428. maddesi gereğince (BOZULMASINA) ve peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine, 4.2.2002 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

[3] Ticari vekil açıkça yetkili kılınırsa ve düzenlediği kambiyo senedinin düzenlendiği tarih kişinin vekil olduğu döneme denk gelirse artık bu kambiyo taahhüdü şirketi bağlar. Yargıtay bu kararıyla açıkça yetkili kılınan ticari vekilin kambiyo senedi düzenleyebileceğini, limited şirketlerde ticari temsilcinin ticari vekil atayabileceğini, şirketin kambiyo senedi usulüne uygun düzenlendikten sonra vekili azletmesinin şirketi sorumluluktan kurtarmayacağını belirtmiştir.

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin 27.4.2017 tarih ve 2017/3037E-2017/6777K sayılı kararında da yukarıda incelenen Hukuk Genel Kurulu kararıyla uyumlu olarak açıkça yetkili kılınan ticari vekilin kambiyo senedi düzenledikten sonra azledilmesinin şirketin sorumluluğunu sona erdirmeyeceğini ifade etmiş ve istikrarlı içtihat vermeye devam etmiştir. ‘’Tüm bu açıklamalar ışığında somut olaya bakıldığında; bonodaki imzaların … tarafından atıldığı tarafların kabulündedir. İbraz edilen … 2. Noterliği’nden tasdikli 30.09.2009 tarih ve 14909 yevmiye numaralı vekaletname incelendiğinde, borçlu şirketin yetkili temsilcisi … tarafından…’nin ticari vekil olarak atandığı, vekaletname içeriğine göre çek ve senet düzenlemeye, senet ve çeklere imza atmaya, cirolamaya, protesto etmeye yetki verildiği, … 2. Noterliği’nden tasdikli 08.09.2015 tarih ve 18303 yevmiye numaralı azilnamenin ise bononun düzenlenme tarihinden sonra düzenlendiği görülmektedir. Bu durumda, takip dayanağı bononun düzenlenme tarihi itibariyle …’nin borçlu şirket adına bono tanzim etmeye yetkili vekil olduğu sabittir. O halde mahkemece, borçlunun itirazının reddine karar verilmesi gerekir iken yazılı gerekçe ile takibin iptali yönünde hüküm tesisi isabetsizdir.’’

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin 23.10.2019 tarih ve 2018/5483E-2019/6657K sayılı kararında ‘’Mahkemece dosya kapsamı ve bozma ilamı çerçevesine göre; 6098 sayılı TBK’nın 551. maddesi bakımından davalı gerçek kişinin ticari vekil olarak değerlendirilmesinin mümkün olmadığı, gayrimenkul kiralanması gibi yüklü ve borç doğuracak bir işlemin makul ve olağan işlem sayılamayacağı, davalı şirket tarafından davalı gerçek kişinin bu işlerde sürekli olarak aracı gibi kullanıldığına dair delil bulunmadığı, aynı zamanda yer gösterme belgesine konu edilen taşınmazın davalı şirket ile dava dışı malik tarafından bizzat yapılan akitle kiralandığı, kira ilişkisinin davacının yer göstermesi sonucunda kurulduğunun sabit olmadığı, davacının davalı gerçek kişinin ticari vekil olduğunu ispat edemediği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir. Dosyadaki yazılara, mahkemece uyulan bozma kararı gereğince hüküm verilmiş olmasına, delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına ve Daire’nin bozma kararı ile davalılar yararına usulü müktesep hak doğmasına göre, davacı vekilinin bütün temyiz itirazları yerinde değildir.’’ denilmiştir. Yargıtay bu kararında gayrimenkul kiralanmasının makul ve olağan iş sayılamayacağını, ticari vekil gibi hareket eden kişinin sürekli olarak bu işi yapmadığını belirterek ticari vekilin yapamayacağı işlemlere örnek vermiştir. Gerçekten de yukarıda sayıldığı üzere taşınmaz kiralamak nitelik ve nicelik açısından işletmenin her gün yapageldiği işlemlerden değildir. Taşınmaz kirası yerine örneğin işletmenin her gün üretimini yaptığı bir eşyanın satın alınması, yüklü miktarda ham madde alımı somut olayın, şirketin özelliğine göre ticari vekilin yapabileceği işlemlerden görülebilirdi.

Yargıtay 13. Hukuk Dairesi’nin 12.12.2019 tarih ve 2016/30463E-2019/12492K sayılı kararında ‘’Takip dayanağı bonoların keşide tarihi itibariyle uygulanması gereken 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 504/3. maddesinde; “Vekil, özel olarak yetkili kılınmadıkça dava açamaz, sulh olamaz, hakeme başvuramaz, iflas, iflasın ertelenmesi ve konkordato talep edemez, kambiyo taahhüdünde bulunamaz, bağışlama yapamaz, kefil olamaz, taşınmazı devredemez ve bir hak ile sınırlandıramaz” hükmüne yer verilmiştir. Ticari vekilin kambiyo taahhüdü altına girmesi de aynı Kanun’un 551. maddesinde özel yetkinin bulunması koşuluna bağlanmıştır. Buna göre vekilin vekaletnamesinde kambiyo taahhüdünde bulunma yetkisi varsa asil adına bono tanzim edebilir. Bononun “vekaleten” imzalandığı yazılmasa dahi, yukarıda açıklanan kurallara göre vekalet veren, vekil tarafından imzalanan bonodan dolayı sorumludur. Bu açıklamalar ışığında somut olay değerlendirildiğinde; davacı tarafından davalı …’e İzmir 14. Noterliğince düzenlenen 16.11.2012 tarihli vekaletnamede açıkça kambiyo taahhüdünde bulunma konusunda borçlandırıcı yetki verilmediği görülmektedir. Bu nedenle anılan vekaletnameye dayalı olarak tayin edilen vekil tarafından düzenlenen bonodan dolayı davacının sorumlu tutulması mümkün değildir. Hal böyle olunca, mahkemece açıklanan bu hususlar değerlendirilerek sonucuna uygun bir karar verilmesi gerekirken, yanılgılı gerekçe ile davanın reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirir.’’ denilmiştir. Somut olayda şirket davacıyı hukuka uygun olarak ticari vekil atamıştır. Bu vekaletnamede vekilin ticari işletmenin olağan işlerini yapabileceği yazmaktadır, kambiyo taahhüdü ile ilgili açık bir rıza yer almamaktadır. Şirket, davacının vekil yerine temsilci olduğunu iddia ederek açık bir yetki olmasa dahi kambiyo taahhüdünde bulunabileceğini ifade etmiştir. Ancak vekaletname incelendiğinde davacının ticari vekil olduğu ve açıkça yetkilendirilmediği için kambiyo senedi düzenleyemeyeceği ortaya çıkmaktadır. Yargıtay da bu gerekçeyle vekilin kambiyo senedi düzenleyemediğini, ödemek zorunda kaldığı senet bedelinin vekile iade edilmesine dair karar vermiştir.

[4] YARGITAY Hukuk Genel Kurulu Esas: 2011/12-549 Karar: 2011/644 * ŞİRKET * YETKİSİZ TEMSİL * BORÇLANDIRICI İŞLEM YETKİSİ T.C. YARGITAY Hukuk Genel Kurulu  Esas:  2011/12-549 Karar: 2011/644 Karar Tarihi: 19.10.2011.

ÖZET: Dava, kambiyo senetlerine mahsus yolla yapılan icra takibinde borca ve imzaya itiraz, takibin iptali ve tazminat istemine ilişkindir. Şirket yetkilisinin babasının daha önce de şirket adına kambiyo senedi tanzim ettiği, bunu yetkili bulunan oğlunun sözlü yetkilendirmesi ile yaptığı, bu yetkinin verildiği hususunda da şirket yetkilisinin kabulünün bulunduğu hususlarının diğer dava dosyaları ve kesinleşen karar kapsamı ile sabit olduğu, eldeki davaya konu çekin de bu şekilde düzenlendiği, artık taraflar arasında teamül haline gelen bu uygulamanın üçüncü kişiler karşısında şirketi bağlayacağı, bu nedenle davacı borçlu şirketin davasının reddine ilişkin mahkeme kararının usul ve yasaya uygun olduğu kabul edilmiştir.

(818 S. K. m. 32, 386, 388, 449, 451, 453) (6762 S. K. m. 450, 453, 590) (YHGK. 30.01.1980 T. 1979/12-1692 E. 1980/170 K.) (YHGK. 19.04.2006 T. 2006/19-165 E. 2006/213 K.) (YHGK. 29.11.2006 T. 2006/12-758 E. 2006/754 K.) (YHGK. 05.11.2008 T. 2008/15-651 E. 2008/654 K.)

Dava ve Karar: Taraflar arasındaki <imzaya, borca itiraz, takibin iptali> davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Konya 3.İcra Hukuk Mahkemesi’nce davanın reddine dair verilen 21.01.2010 gün ve 2008/283 E. 2010/33 K. Sayılı kararın incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmesi üzerine,

Yargıtay 12.Hukuk Dairesi’nin 27.09.2010 gün ve 2010/8450 E.2010/21302 sayılı ilamı ile;

(<…><p> </p><p><Borçlunun ibraz ettiği belge altındaki imza alacaklı tarafından inkar edilirse, icra hakimi, 68-a maddesindeki usule göre yapacağı inceleme neticesinde imzanın alacaklıya ait olduğuna kanaat getirdiği takdirde borçlunun itirazının kabulüne karar verir…></p><p> </p><p>Aynı kanunun 68-a/3.maddesinde ise;</p><p> </p><p><Tatbike medar imza mevcutsa bununla, yoksa borçluya yazdıracağı yazı ve attıracağı imza ile yapılacak mukayese ve incelemelerden veya diğer delil ve karinelerden icra mahkemesi, reddedilen imzanın borçluya aidiyetine kanaat getirirse, itirazın muvakkaten kaldırılmasına karar verir…> düzenlemelerine yer verilmiştir.</p><p> </p><p>Bu düzenlemelerden de anlaşılacağı üzere borçlunun tatbike elverişli imzası bulunamazsa incelemeye esas olmak üzere kendisine icra mahkemesi önünde yazı yazdırılıp imza attırılır.</p><p> </p><p>Somut olayda borçlu şirket tarafından, çekteki keşideci imzasının şirket yetkilisine ait olmadığı itirazında bulunulmuş, ancak şirket yetkilisi olan İ. Ç.’ın babasına sözlü olarak çek imzalaması için yetki verildiğinin şirket yetkilisi tarafından kabulü yeterli olmayıp, bu yöndeki beyan borçlu şirketi bağlayıcı değildir. Bu nedenle yukarıda belirtilen yasa maddeleri uyarınca şirket yetkilisi İ. Ç. yönünden yöntemince imza incelemesi yaptırılarak oluşacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile davanın reddi isabetsizdir…>) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda direnilmiştir.</p><p> </p><p>Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:</p><p> </p><p>YARGITAY HUKUK GENEL KURULU KARARI</p><p> </p><p>Dava, kambiyo senetlerine mahsus yolla yapılan icra takibinde borca ve imzaya itiraz, takibin iptali ve tazminat istemine ilişkindir.</p><p> </p><p>Yerel Mahkemece, davacı şirket yetkilisinin takibe konu çeki ve bunun gibi çekleri imzalaması için babasına sözlü olarak yetki verdiğini beyan edip, dava konusu çekin de şirket yetkilisinin verdiği bu sözlü yetkiye dayanarak imzalandığının kabul edilmiş olmasına göre, davacı şirketin imzaya itirazının reddine; bunun yanı sıra gerek yazı, gerekse rakam ile çek bedelinin 9.000,00.TL olduğu açıkça anlaşıldığından, davacı tarafça çekin bedele ilişkin gerek yazı ve gerekse rakam kısmında belirtilen miktarın anlaşılır olmaması nedeniyle kıymetli evrak özelliği bulunmadığı iddiasının da reddine karar verilmiştir.</p><p> </p><p>Davacı vekilinin temyizi üzerine Özel Daire’ce, borçlu şirket tarafından, çekteki keşideci imzasının şirket yetkilisine ait olmadığı itirazında bulunulmuş olmasına göre, şirket yetkilisinin sözlü olarak çek imzalaması için başkasına yetki verildiğini kabulünün yeterli ve bu yöndeki beyanının borçlu şirket açısından bağlayıcı olmadığı, şirket yetkilisi yönünden yöntemince imza incelemesi yaptırılarak oluşacak sonuca göre karar verilmesi gereğine işaretle, karar bozulmuştur.</p><p> </p><p>Yerel mahkemece, önceki gerekçeler yanında, davacı borçlunun konusu ve karar gerekçesi aynı olan Konya 2.İcra Hukuk Mahkemesinin 2008/493 E.2010/135 K. sayılı ilamının Yargıtay incelemesinden onanarak geçtiği ve tashihi karar sonucu kesinleştiği anlaşılmakla,hukuki istikrarın sağlanması amacıyla eski kararda direnilmesine karar verilmiştir.</p><p> </p><p>Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu’nun önüne gelen uyuşmazlık; Davacı şirket yetkilisinin sözlü olarak çek imzalaması için verdiği yetki ile çek imzalayan üçüncü kişinin hukuki durumunun ne olduğu ve şirket adına düzenlediği çek nedeniyle şirketin sorumlu tutulup tutulamayacağı, buradan varılacak sonuca göre imza incelemesine gerek olup olmadığı ve nihayetinde takibin iptalinin gerekip gerekmediği, noktasında toplanmaktadır.</p><p> </p><p>Uyuşmazlığın üzerinde toplandığı yön itibariyle, öncelikle vekalet, temsil, ticari vekil ve ticari mümessil kavramları üzerinde durulmasında yarar görülmüştür:</p><p> </p><p>Vekalet; 818 sayılı Borçlar Kanunu (BK)’nun 386.maddesi uyarınca yükümlenilen işlerin yönetimi ve o doğrultudaki hizmetleri kapsar.</p><p> </p><p>Genel (umumi) vekil, yalnız alışılagelmiş, olağan tedbirleri almağa yetkilidir; vekilin mutad dışı, olağanüstü işlemlerin yararı ve yapılması imkanı hakkında müvekkilin dikkatini çekmeğe ne derece mecbur olduğu hususu vekalet ilişkisinin güvene dayanan niteliği göz önünde tutularak, iyiniyet kurallarına göre tayin olunur(Tandoğan, Haluk Borçlar Hukuku, Özel Borç ilişkileri, c.II, Ankara, 1987, s. 396).</p><p> </p><p>Vekilin yaptığı muamele müvekkilini ilzam eder ise de, vekilin o muameleyi ifaya yetkili olması lazımdır. Bir kimse temsil yetkisi olmadığı halde başka bir kişi adına bir hukuksal işlem veya sözleşme yaparsa yetkisiz temsil sözkonusu olur.Yine bir kimse üçüncü bir kişi ile başkası adına bir hukuksal işlem yaptığı zaman temsil yetkisini haiz değilse, yapılan işlemin hüküm ve sonuçları hiçbir şekilde temsil olunanın hukuksal alanında meydana gelmez. Temsil yetkisi olmadan başkası adına hukuksal işlem yapan kimseye yetkisiz mümessil denir(Bkz. Eren, Fikret: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, c.1, 4.bası, İstanbul, Sevinç Matbaası,. 1991, sh. 543).</p><p> </p><p>Genel olarak ticari senetle borç altına giren kimse o senedi imzalayandır. Ancak bazı hallerde bir şahıs senedi başkasının namına imzalamış olabilir. İşte bu durumda temsil sözkonusu olur. 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda temsile ilişkin hükümler bulunmadığından 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun temsile ilişkin hükümleri uygulanır.Temsil yetkisi kanundan ya da sözleşme ilişkisinden doğabilir. (Ertekin Erol,Karataş İzzet Uygulamada Ticari Senetler, Turhan Kitabevi,Ankara,1998 s: 127).</p><p> </p><p>Temsilcinin temsil yetkisi yoksa temsil olunduğu söylenen şahsı Kambiyo senetleri hukuku esasları çerçevesinde sorumlu tutmak mümkün değildir; zira kendisinin doğumuna yol açtığı herhangi bir hukuki görünüş yoktur (Öztan Fırat Kıymetli Evrak Hukuku, 12.bası,Turhan Kitabevi, Ankara,2006,s:77).</p><p> </p><p>6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 590.maddesi gereğince temsil yetkisi bulunmadığı halde temsilci gibi senet imzalayan kimse o senetten dolayı bizzat sorumlu olur.</p><p> </p><p>818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 388.maddesi gereğince vekilin kambiyo taahhüdünde bulunabilmesi için özel yetkiyi haiz olması gerektiği gibi, ticari vekilin böyle bir taahhüt altına girmesi de aynı kanunun 453.maddesinde özel yetkinin bulunması koşuluna bağlanmıştır. Ancak, yine bu Kanununun 450.maddesine göre, ticari mümessil böyle özel bir yetkisi olmadan kambiyo taahhütlerinde bulunabilir.</p><p> </p><p>Ticari hayattaki yoğunluk ve karmaşıklık, ticari işletme sahibinin, belirli bir büyüklüğe ulaşmış olan işletmesini tek başına yönetmesini neredeyse imkansızlaştırdığı için, yardımcı kullanması zorunlu hale gelmektedir. Ticari mümessil ve ticari vekil, bu yardımcılardan ikisidir.</p><p> </p><p>Gerek ticari mümessillik ve ticari vekillik; gerekse diğer yardımcılıklar (örneğin komisyoncu, acente gibi) 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 32. maddesinde düzenlenmiş olan temsil müessesesinin, ticari hayatın söz konusu gereklerinden kaynaklanan, bu gerekliliklere uydurulmuş özel türleridir. Önemli bir ortak yön olarak, hem ticari mümessillik ve hem de ticari vekillik, tek taraflı bir hukuki işlemle verilen bir temsil yetkisini içerirler ve bu temsil yetkisinin verilmesinde etken olan alt ilişkiden bağımsız bir nitelik taşırlar.</p><p> </p><p>Ticari mümessil, 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 449/1.maddesinde, <Bir ticarethane veya fabrika veya ticari şekilde işletilen diğer bir müessese sahibi tarafından işlerini idare ve müessesenin imzasını kullanarak bilvekale imza vazetmek üzere sarih veya zımni kendisine mezuniyet verilen kimse> olarak tanımlanmış; maddenin 2.fıkrasında,</p><p> </p><p><Müessese sahibi, vekaletnameyi ticaret siciline kaydettirmeye mecburdur. Ancak kayıttan evvel dahi mümessilin muameleleri ile mülzemdir.> hükmüne yer verilmiştir.</p><p> </p><p>Ticari vekil ise, 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 453/1.maddesindeki tanıma göre,</p><p> </p><p><Ticari mümessil sıfatını haiz olmaksızın bir ticarethane veya fabrika veya ticari şekilde işletilen diğer bir müessese sahibi tarafından müessesenin bütün işleri veya muayyen bazı muameleleri için temsile memur edilen kimse>dir.</p><p> </p><p>Maddenin 2.fıkrasında, ticari vekilin yetkilerinin mutad işlerin tümünü kapsadığı, ancak, açık bir yetki verilmedikçe ticari vekilin bazı işlemleri yapamayacağı belirtilmiştir. Tahdidi olarak gösterilen, özel yetkiyi gerektiren işlerden biri de, şirket adına borçlanmaktır.</p><p> </p><p>818 sayılı Borçlar Kanunu’nun bu tanımlamaları itibariyle, ticari mümessil ve ticari vekil arasında, ana hatlarıyla şu farkların bulunduğu görülmektedir:</p><p> </p><p>Ticari mümessilin, bir işletmenin tüm işlerini idareyle görevlendirilmesine ve böylece, işletmenin belirli yetkilere sahip <idarecisi> niteliğinde olmasına ve adeta işletmenin sahibiymiş gibi işletme konusuna giren tüm işlemleri (818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 451.maddesindeki sınırlamalar dışında) yapabilme yetkisine sahip bulunmasına karşın, ticari vekilin temsil yetkisi, işletmenin olağan işleriyle sınırlıdır; ticari vekil, işletmenin yönetimine ve yürütülmesine ilişkin yetkilere sahip değildir. Dolayısıyla, ticari mümessil işletmenin olağan ve olağanüstü nitelikteki bütün işlerini yapma yetkisine sahip olduğu halde, ticari vekil, kural olarak sadece olağan işleri yapabilir; ticari vekilin, olağan işler dışında kalan alanlarda işletmeyi temsilen işlem yapabilmesi, ancak, işletme sahibince o konuda özel olarak yetkilendirilmesiyle mümkündür. Bir başka fark da şudur: Ticari temsilcinin tersine ticari vekil, ticaret siciline tescil edilemez.</p><p> </p><p>818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 453/2.maddesindeki açık hükme göre de, ticari vekilin müvekkilini borç altına sokabilmesi için, bu konuda kendisine açıkça yetki verilmiş olması şarttır. Oysa, ticari mümessilin borç altına sokan işlem yapabilmesi, bu yönde açık ve ayrıca verilmiş bir yetkinin varlığına bağlı değildir (Prof.Dr. Feyzi Necmeddin Feyzioğlu, Ticari Mümessiller ve Diğer Ticari Vekiller, Ord.Prof.Dr.Halil Arslanlı’nın Anısına Armağan, İ.Ü.H.F. Yayını, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1978, sh: 407 ve devamı; Prof.Dr.Sabih Arkan, Ticari İşletme Hukuku, 6.Baskı, Sözkesen Matbaası, Ankara 2001, sh: 167 ve devamı; Prof.Dr.Ünal Tekinalp, Kambiyo Senetlerinde Temsile İlişkin Bazı Sorunlar, Temsil ve Uygulamada Vekalete İlişkin Sorunlar Sempozyumu, 14-16 Haziran 1976, İÜHF Yayını, Sulhi Garan Matbaası, İstanbul 1977, sh: 35 ve devamı; Dr. İsmail Kırca, Ticari Mümessillik, Yetkin Yayınları, Ankara 1996, sh: 33 ve devamı).</p><p> </p><p>Yukarıda değinildiği üzere, gerek ticari mümessilin ve gerekse ticari vekilin temsil yetkisi, işletme sahibinin (tüzel kişiliğe sahip işletmelerde, temsile yetkili olanın) tek taraflı bir hukuki işlemine dayalıdır. Herhangi bir şekil şartına tabi olmamakla birlikte, yasal düzenlemeler çerçevesindeki yerleşik uygulamada, işletme sahibinin bu konudaki tek taraflı hukuki işleminin, genellikle yazılı bir vekaletname verilmesi şeklinde tezahür ettiği bilinmektedir.</p><p> </p><p>Vurgulanmalıdır ki; yukarıda yapılan açıklamaların da ortaya koyduğu gibi, bir kişinin ticari vekil mi, yoksa ticari mümessil mi olduğunun çekişmeli bulunduğu hallerde, öncelikle, o kişiye işletme sahibi (veya işletmeyi temsile yetkili kişi) tarafından verilen yetkilerin içerik ve kapsamları dikkate alınarak bir değerlendirme yapılmalıdır.</p><p> </p><p>Eğer, verilen yetkiler, işletmenin hem olağan ve hem de olağanüstü nitelikteki bütün işlerinin idare edilmesine olanak tanıyan bir içerik ve genişlikte ise, ortada ticari mümessilin bulunduğu; buna karşılık, sadece olağan işlerle sınırlı bir yetki verilmiş ise, ticari vekilden söz edilmesi gerektiği kabul edilmelidir.</p><p> </p><p>Yeri gelmişken şu da belirtilmelidir ki; olağan işlerin neler olduğunun belirlenmesinde, hem işletmenin niteliği, iş hacmi gibi unsurlar, hem de, yapılacak işlemlerin türü ve değeri göz önüne alınmalıdır. Örneğin, işletmenin satış politikasında değişikliğe gitmek, işletmede kullanılan makineleri daha yeni teknolojiyle üretilmiş olanlarla değiştirmek konusunda sözleşmeler yapmak, olağanüstü nitelikteki işlemlerden sayılmaktadır.</p><p> </p><p>Nitekim, Hukuk Genel Kurulu’nun 30/01/1980 gün ve 1979/1692 E, 1980/170 K ,19.04.2006 gün, 2006/19-165 E., 2006/213 K.; 29.11.2006 gün ve 2006/12-758 E., 2006/754, 05.11.2008 gün ve 2008/15-651 E, 2008/654 sayılı kararlarında da aynı ilkeler benimsenmiştir.</p><p> </p><p>Somut olay bu çerçevede değerlendirildiğinde:</p><p> </p><p>Konya 4.İcra Müdürlüğü’nün 2008/2899 Es. sayılı dosyası ile; Davacı alacaklı Kuşat Ambalaj A.Ş vekili tarafından borçlu Alye Gıda Ltd.Şti. aleyhine04.03.2008 tarihli takip talebi ile 23.02.2008 tarih ve 9.000,00 TL bedelli bir adet çek nedeniyle Konya Asliye Ticaret Mahkemesi’nin 30.12.2009 tarihli ihtiyati haciz kararına dayanılarak 9.000,00 TL.asıl alacak olmak üzere 9.723,28 TL.nin tahsili istenmiştir. Örnek 10 kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile yapılacak takipte ödeme emri, davalı borçluya 06.03.2008 tarihinde tebliğ edilmiştir.</p><p> </p><p>Davacı borçlu Alye Gıda Ltd.Şti. vekili, 10.03.2008 tarihinde eldeki davayı açmış; takibe konu çek, kambiyo senedi vasfı taşımadığından takibe, imzaya, borca, faize ve tüm ferilerine itiraz etmiştir.</p><p> </p><p>Bu aradaKonya 3.Ağır Ceza Mahkemesi’nin 2009/31 Es. Sayılı dosyasında; Alye Gıda Ltd.Şti yetkilisi İ. Ç. ve babası M. Ç. hakkında resmi evrakta sahtecilik, bankayı aracı kılmak suretiyle dolandırıcılık ve karşılıksız çek keşide etmek suçlamasıyla açılan ceza davasında sanık durumundaki İ. Ç. savunmasında; il dışına çıktığı zamanlarda dükkanda kalan babası M. Ç.’a çeklerini kullanması gerekirse imzalaması konusunda sözlü yetki verdiğini; çekleri davalı şirket adına imzalayan M. Ç. da savunmasında; davalı şirketin sahibi olduğunu ancak bu iş yerinin resmi kayıtlarda oğlu olan diğer sanık adına kayıtlı olduğunu, fiilen oğlu ile beraber çalıştırdıklarını, oğlu il dışında iken çeki imzaladığını belirtmiştir.</p><p> </p><p>Mahkemece direnme kararına dayanak yapılan Konya 2.İcra Hukuk Mahkemesi’nin 2008/493 E.,2010/135 K sayılı dosyasında; Davacı Alye Ltd.Şti. tarafından Kuşat A.Ş aleyhine açılan imzaya ve çeke itiraz davasında; davacı şirket yetkilisi müdür İ. Ç.’ın takibe konu çeki ve bunun gibi çekleri imzalaması için babası M. Ç.’a sözlü olarak yetki verdiği, bunun üzerine M. Ç.’ın oğlu davacı şirketi temsile yetkili müdür İ. Ç.’ın vermiş olduğu sözlü yetkiye dayanarak imzaladığını kabul ettiği, Konya 3.Ağır Ceza Mahkemesi’nin 03/06/2009 tarihli duruşma zaptı ve davacı vekilinin 08/02/2010 tarihli dilekçesindeki beyanlarla bu hususların sabit olduğu, gerekçesiyle davanın reddine… karar verilmiştir. Bu karar Yargıtay 12.H.D’nin 14.10.2010 gün ve 2010/10464-23394 sayılı ilamı ile onanmış; 12.05.2011 gün ve 2011/1873-9315 K. ile de karar düzeltme istemi reddedilmiştir.</p><p> </p><p>Hemen belirtmelidir ki, dava konusu takibe konu çeki ve bunun gibi başka davalara da konu olan çekleri davacı şirket temsilcisi İ. Ç.’ın verdiği sözlü yetkiye dayanarak babası M. Ç.’ın imzaladığı hususu taraflar arasında çekişmeli değildir.</p><p> </p><p>Böylece, imzanın kimin tarafından atıldığı uyuşmazlık konusu olmadığına göre, imza incelemesinin yapılmasına gerek olup olmadığı Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşmeler sırasında öncelikle tartışılmış; açıklanan olgu ve kabuller karşısında imza incelemesi yapılmasına gerek bulunmadığına oybirliği ile karar verilmiştir.</p><p> </p><p>İşin esasının tartışılmasında ise; imza incelemesine gerek olmamakla birlikte yetkisiz kişinin imzasının şirketi bağlamayacağı, bozma ilamından imza incelemesine ilişkin bölüm çıkarılarak, bu gerekçeyle direnme kararının bozulması gerektiği görüşü ileri sürülmüşse de çoğunlukça bu görüş aşağıdaki gerekçelerle benimsenmemiştir.</p><p> </p><p>Önemle vurgulanmalıdır ki, Kanunda ticari mümessilin iyiniyetli üçüncü kişilere karşı kambiyo taahhütlerinde bulunacağından söz edilmesinin nedeni, ticari senetlerin niteliklerinden doğmaktadır. Ticari senetlerin ticari işletme ile olan ilgisi iyi niyetli üçüncü kişilerce kolaylıkla anlaşılamayacağından ticari mümessilin imzaladığı senetlerin iyi niyetli üçüncü kişiler bakımından işletmeyi bağlayacağı öngörülmüştür.</p><p> </p><p>818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 449.maddesinin 2. fıkrası gereğince ticari işletme adına senet düzenleyen ticari mümessilin ticaret siciline tescil edilmemiş olması ticarethane sahibinin sorumluluğunu etkilemeyeceğinden çeki şirket adına imzalayan M. Ç.’ın ticari mümessil olarak ticaret siciline tescil ettirilip ettirilmediği hususunun araştırılması da gerekmemektedir.</p><p> </p><p>Çek, bir tediye vasıtası olmakla beraber, hukukumuzda kambiyo senetleri arasında sayılmaktadır.</p><p> </p><p>Gerek Konya 3.Ağır Ceza Mahkemesi’nin 2009/31 Esas sayılı ceza dosyasında, davacı şirket yetkilisinin ve çeki imzalayan babasının savunmalarından gerek mahkemece direnme hükmüne dayanak alınan ve derecattan geçerek kesinleşen Konya 2.İcra Hukuk Mahkemesi’nin 2008/493 E.2010/135 K sayılı dosya muhteviyatından dava konusu çeki imzalayan M. Ç.’ın şirketin işlerini idare ve müessesenin imzasını kullanarak kambiyo taahhüdünde bulunmayı da içerecek şekilde bilvekale imza vazetmek üzere kendisine mezuniyet verilen ticari mümessil olduğunun anlaşılmış olmasına göre, imzası ile davacı şirketin sorumlu tutulması gerektiğinde duraksama bulunmamaktadır.</p><p> </p><p>Kaldı ki, vekaletin şümulunu düzenleyen 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 388.maddesi hükmü amir hüküm olmayıp, her zaman için aksi belirli koşulların varlığı ile uygulanabilir; bu hüküm daha çok temsil edilen ile işlem yapan arasındaki ilişkide söz konusu olur ve örneğin kambiyo senedi şirket adına yetkili olmayan kişi tarafından düzenlendiğinde, şirket yetkilisinin bu işlemi kabul etmesi halinde 388.maddedeki koşullar artık aranmaz; bu şekilde işlem yapılıp, şirket yetkilisi tarafından buna ses çıkarılmamış, daha önce de bu tür işlemler yapılagelmiş ve teamül halini almışsa burada da zımni kabulün varlığı söz konusu olur ki, bu durumda da adına işlem yapılan şirketin sorumluluğunun kabulü gerekir.</p><p> </p><p>Sonuç itibariyle; yukarıda açıklanan hukuksal dayanaklar yanında, somut olayda, şirket yetkilisinin babasının daha önce de şirket adına kambiyo senedi tanzim ettiği, bunu yetkili bulunan oğlunun sözlü yetkilendirmesi ile yaptığı, bu yetkinin verildiği hususunda da şirket yetkilisinin kabulünün bulunduğu hususlarının diğer dava dosyaları ve kesinleşen karar kapsamı ile sabit olduğu, eldeki davaya konu çekin de bu şekilde düzenlendiği, artık taraflar arasında teamül haline gelen bu uygulamanın üçüncü kişiler karşısında şirketi bağlayacağı, bu nedenle davacı borçlu şirketin davasının reddine ilişkin mahkeme kararının usul ve yasaya uygun olduğu kabul edilmiştir.</p><p> </p><p>Bu nedenlerle, direnme kararı onanmalıdır.</p><p> </p><p>Sonuç: Davacı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile direnme kararının yukarıda açıklanan gerekçelerle ONANMASINA, oyçokluğu ile karar verildi

335

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *

error: Content is protected !!